Tiễn người yêu về nhà chồng
Nhìn em bước xuống thang
Đi đến ngôi nhà mới
Ôi! Khác xã, khác làng
Chỉ còn chung dòng suốiGió khua tàu lá chuối
Ngỡ ai hẹn nửa đêm
Ra ngoài thềm đứng đợi
Ánh trăng rọi bên thềmAnh thấy nóng đôi tai
Có phải em thầm nhắc?
Chậm lắm đến chiều mai
Được nhìn em lại mặt
Thuở trời đất hỗn mang, thượng đế đã sinh ra người con trai và người con gái, xe duyên nên vợ chồng cho sự sống sinh sôi nảy nở. Nhưng thật trớ trêu trong trăm mối tình duyên đó biết bao lứa đôi không thành. Những sợi tơ tình ấy đã vương vào hồn thơ dệt nên những bài ca tình yêu bất tận. Vâng! Chia ly là ai oán buồn đau, là sầu não bi ca, là tương tư thương nhớ, là giận hờn trách móc... Song có một cuộc chia ly, tiễn đưa kỳ diệu: êm ái, dịu dàng, thanh thản và rung rung một niềm hy vọng. Bài "Tiễn người yêu về nhà chồng" của Nông Quốc Chấn là cuộc tiễn đưa như thế.
Sức ngân của bài thơ là cái tình sâu lắng mộc mạc, là tấm lòng trung trình dung dị của thi sĩ. Nên mỗi câu thơ như được cấu tứ từ nhịp đập dồn dã của trái tim yêu thương nồng cháy của giọt nước mắt không thể tràn bờ mi. Có nỗi đau nào hơn khi phải chứng kiến người mình yêu sánh vai với người khác trong lễ vu quy. Dẫu không đủ can đảm hòa trong dòng người tiễn đưa nhưng cả tâm hồn anh đang hướng về em:
Nhìn em bước xuống thang
Đi đến ngôi nhà mới
Ôi! khác xã, khác làng
Chỉ còn chung dòng suối.
Thế là, từ nay người yêu của anh lại là vợ người ta, chua xót biết chừng nào: cái cầu thang bao lần anh rụt rè, hò hẹn đâu còn là "chín bậc tình yêu" như hai ta ước nguyện. "Ngôi nhà mới" em đến tuy xa mà gần, "khác xã, khác làng" nhưng vẫn còn chung "dòng suối" hữu tình- dòng suối sẽ an ủi vỗ về đời anh. Khổ thơ như căng ra rồi chùng xuống: thất vọng xen lẫn hy vọng. Không gian, vị trí địa lý được thi sĩ cụ thể hóa bằng dấu hiệu của thiên nhiên trời đất. Nhà thơ đâu đo được khoảng cách vời vợi ấy bởi tình mặn nồng da diết.
Lẽ thường người ta chỉ nói "đón dâu", "rước dâu"... nhưng chàng trai trong bài thơ phải "tiễn dâu", mà éo le thay lại là "Tiễn người yêu về nhà chồng" thì chỉ mình anh cũng đủ làm cuộc phân ly; và chỉ mình anh gặm nhấm nỗi đơn côi. Đêm nay đâu phải là đêm dập dìu tiếng sáo gọi bạn, đâu còn là đêm của những cặp uyên ương dạo bước dưới trăng vàng. Đêm nay yên tĩnh đến lạ lùng, khiến anh nghe được cả hơi thở của trời đất- hơi thở của em. Có phải thế mà anh ngộ nhận quá chăng?
Gió khua tàu lá chuối
Ngỡ ai hẹn nửa đêm
Ra ngoài thềm đứng đợi
Ánh trăng rọi bên thềm
Anh cứ thao thức trở mình theo nỗi nhớ. Chỉ có gió, trăng chứ có ai hẹn hò mà anh đợi, anh chờ. Anh nghe thấy, nhìn thấy không chỉ bằng thính giác, thị giác mà bằng trái tim khao khát lửa tình. Những động từ mạnh "khua", "rọi", "hẹn", "đợi"... càng làm tăng thêm cái ảo giác mơ màng, chập chờn, mênh mang, lơ đễnh... Cái ảo giác tuyệt vời đó ấp ủ thứ men tình bình dị thôn quê, chân chất hồn hậu: có trăng thanh gió mát, có cỏ cây hoa lá, có lời tỉ tê thề nguyền ước hẹn.
... Sức mạnh của tình yêu chắp cánh cho niềm tin hy vọng ước mơ. Trong anh lại có cảm giác xốn xang, bồi hồi khó tả: "Như đứng đống lửa, như ngồi đống than" (ca dao)... Xấu hổ, bẽ bàng, vô duyên ư? Nhưng rất đỗi yên duyên ư? Nhưng rất đỗi yên lòng:
Anh thấy nóng đôi tai
Có phải em thầm nhắc?
Chậm lắm đến ngày mai
Được nhìn em lại mặt
Sung sướng biết bao: Tiếng em ấm như hơi thở, anh nghe để nhớ suốt đời. Trong tưởng tượng anh được nghe em nói, được thấy bóng hình em.. dù rằng chỉ "ngỡ như" "có phải?" cũng đủ cho anh làm điểm tựa tâm linh, ướp hương tình chung thủy. Phép tính thời gian của người đang yêu cũng lạ thật: chậm mà lại hóa nhanh- nhanh mà lại hóa chậm. "Chậm lắm đến chiều mai" anh sẽ được gặp lại em trong buổi "lại mặt". Nhưng bao giờ cho đến ngày mai?... Những đợi chờ mong mỏi của anh liệu có hụt hẫng, uổng công không? Chắc chắn là không, bởi đâu phải tình yêu của trái tim lệch nhịp:
Đất
xấu nặn chẳng nên nồi
Anh đi lấy vợ cho tôi lấy chồng
Cả bài thơ ta chỉ nghe lời độc thoại của chủ thể trữ tình (chàng trai) nhưng không hề có lời của đối tượng trữ tình (cô gái), song cô vẫn hiện lên rất đẹp, như một nàng tiên giáng trần có tình yêu nồng nàn say đắm, một tâm hồn thanh cao, trong trắng nên chàng trai mới tìm được mối giao cảm đồng điệu đến vậy. Mối tình của họ- những đứa con của núi rừng, buôn làng rất thô sơ mộc mạc giản dị nhưng cũng dữ dội mãnh liệt vô cùng như "tên lao", "rựa chém". Giờ đây nàng như "cá cắn câu" như "chim vào lồng" mà "tơ lòng" vẫn chưa dứt. Rõ ràng tình yêu thì có, mà hôn nhân thì không của đôi trai gái này là một ẩn số... Nhưng ấn tượng khắc chạm trong ta vẫn là mối tình đẹp nguyên sơ thánh thiện, lấp lánh một niềm tin...
Bài thơ có ba khổ, thể thơ ngũ ngôn mà đã mở ra bao ý, bao tình... Cách kết cấu và sự phát triển ý thơ phù hợp theo diễn biến tâm trạng của chàng trai. Kết thúc mỗi khổ thơ như rơi vào thất vọng lại như vẽ ra, mở ra bao hy vọng của ngày mai... Sức sống của bài thơ là thế. Nông Quốc Chấn cũng phải có một tình yêu hết mình, thủy chung son sắt và gắn bó tha thiết với quê hương bản làng miệt vườn mới cảm nhận được tinh tế, sâu sắc đến vậy. Hơn nữa cả thời gian, không gian trong bài thơ như kéo ra mãi đến không cùng; đúng là "Tình không biên giới", "Tình không năm tháng". Cám ơn thi sĩ, đã đưa ta đến với cuộc tiễn đưa tuy phảng phất nỗi xót xa, chia phôi, luyến tiếc nhưng rưng rưng một niềm hạnh phúc và ánh ngời một tình yêu bất tử.
Khép bài thơ lại mà ta vẫn như thấy thấp thoáng trong hương rừng, gió núi một chàng trai dõi mắt tìm bóng người thương:
Em thế đấy... như ngôi sao ẩn hiện
Cứ lung linh thăm thẳm cuối chân trời
Khiến anh thức những đêm dài vời vợi
Ngóng em hoài... em vẫn mãi xa xôi
(Trăn trở- Hà Chí Đạt)
(Lời bình của Ngọc Ánh- báo Phụ nữ Việt Nam)
Chuyên mục này được cập nhật vào thứ Tư hàng tuần
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn