NGUYỄN
TẤN ON
với "Khúc hát người đánh cá"
Sáng tinh mơ cha đi đánh cá
Hồ Xuân Hương sương đặc quánh mùa thu
Con ở nhà chờ cha quăng lưới
Mẻ đầu tiên cha vớt đám sương mùƠ đâu về...? mà nghe thu xào xạc
Lục bình trôi lừng lững cọng rong rêu
Phía đồi cù cây bạch đàn đứng lạc
Bên rừng thông gió lặng lẽ ru tìnhCha kéo lưới vướng cành phượng tím
Hồ lặng yên, con bói cá mỏi mòn
Lá soi mặt hồ những lồng đèn tháng tám
Vớt mặt trời đỏ rực cho con
Đà Lạt, Thu 2002
Tôi là người may mắn được đọc và đưa ra nhận xét đầu tiên về những bài thơ của Nguyễn Tấn On khi nó còn là bản thảo. Dĩ nhiên, cũng như nhiều người bạn khác của anh, tôi cũng có những đánh giá, góp ý khen chê, chỉ để góp một phần nhỏ cho bài thơ được hay hơn chứ chưa bao giờ có ý định sẽ viết một cái gì đó về những bài thơ của anh. Nhưng với "Khúc hát người đánh cá" thì lại khác. Khi đọc xong bài thơ trên, tôi đã bị tác động rất mạnh mẽ bởi tình cảm của người cha và những hình ảnh cụ thể trong bài thơ mang lại và cũng chính sự thúc giục mãnh liệt ấy tôi buộc phải cầm bút.
Người cha trong bài thơ là một cựu chiến binh đã bỏ lại một phần thân thể của mình nơi chiến trường. Trở về cuộc sống đời thường với bao vất vả lo toan, gặp phải trong thời kinh tế thị trường nhiều khắc nghiệt, hàng ngày ông phải đi bán vé số dạo để kiếm tiền nuôi vợ con. Vất vả là thế mà vẫn thiếu trước, hụt sau. Ông lại vắt sức tranh thủ đi đánh cá trong cái thời khắc mà mọi người đang còn trễ nãi cuộn mình trong chăn ấm nệm êm:
Sáng tinh mơ cha đi đánh cá
Hồ Xuân Hương sương đặc quánh mùa thu
Lạnh lắm, rét lắm, cô đơn lắm nhưng ông không thể bỏ cuộc, bởi một mẻ lưới của ông là quyết định xem có thể cải thiện được gì trong mỗi bữa ăn hàng ngày của gia đình ông. Vậy mà oái oăm thay, ông đã thất bại ngay ở "lượt trận đầu tiên":
Con ở nhà chờ cha quăng lưới
Mẻ đầu tiên cha vớt đám sương mù
Thất vọng, chán nản ông ngồi nghe gió thu về xào xạc. Ngắm mấy cọng lục bình trôi lừng lững với rong rêu. Bên đồi cù có một cây bạch đàn đứng trơ trọi một mình. Trơ trọi như chính con người ông giữa mênh mông trời nước này đây. Cũng may, cũng lúc ấy thì rừng thông bên cạnh như đồng cảm với ông nên khẽ ru lên những bản tình ca êm dịu để ông tạm quên đi thất bại đầu tiên để tiếp tục tin vào mẻ lưới cuối cùng. Hãy chờ xem:
Cha kéo lưới vướng cành phượng tím
Hồ lặng yên, con bói cá mỏi mòn
Đến con bói cá là vật bắt cá tinh xảo, nhanh nhẹn mà còn đứng mỏi mòn trên cành phượng tím thế kia thì cái tay lưới cổ lỗ nghèo nàn của ông thì làm gì được cơ chứ. Vứt tấm lưới lên bờ cỏ, ông ngồi tư lự nhớ về cái quá khứ hào hùng của hơn hai mươi năm về trước. Ngày ấy, ông cùng đồng đội xông pha bao trận mạc, lập bao chiến công oanh liệt mong đem lại thái bình thịnh trị cho tổ quốc, có bao giờ ông chùn bước trước khó khăn thử thách nào đâu? Vậy mà giờ đây trong thời khắc êm ấm, yên vui ông lại trở thành kẻ chiến bại trước trận đồ mưu sinh nghiệt ngã. Còn nỗi đau nào hơn thế nữa không?
Sương tan dần, những ánh sáng đầu ngày đang hé lộ. Những chiếc lá vui mừng soi bóng mình đáy nước và kìa những chiếc lồng đèn người ta thả xuống đêm qua đang trôi trong bình yên thanh thản. Bất chợt từ phía đằng đông, mặt trời đang kiêu hãnh nhô lên chiếu rực cả một góc trời. Một ngày mới đang về. Đến đây thì tác giả như đã bắt nhịp được với tâm trạng của người cha khi chìm sâu trong thất vọng thì cũng chính lúc ấy trong ông lại dậy lên niềm tự hào tột đỉnh:
Lá soi mặt hồ những lồng đèn tháng tám
Vớt mặt trời đỏ rực cho con
Tôi không được chứng kiến cái giây phút vui sướng ấy của người cha trong bài thơ nhưng có thể "thấy" được hành động của ông lúc ấy là vội vàng vác tấm lưới lên vai bước nhanh hơn bình thường, trên đôi chân không còn lành lặn của mình mong về nhà sớm hơn để nói với các con rằng: Tuy cha không thể làm gì để cho các con có cuộc sống đầy đủ hơn về vật chất nhưng những gì mà các con, bạn bè của các con, những người chủ tương lai của đất nước đang thừa hưởng là tất cả những tinh hoa quý giá mà cha, đồng đội của cha cùng bao lớp của anh phải đổi bằng máu xương mới có. Hãy trân trọng, giữ gìn con nhé.
Dù tôi có cố gắng phân tích mổ xẻ bài thơ cho tận cùng đến đâu đi nữa thì cũng chỉ với tư thế của một độc giả trong rất nhiều độc giả của bài thơ. Chủ quan hay khách quan đến mức độ nào đi nữa thì cũng không ai dám chắc. Bởi khi tác phẩm còn trong bản thảo thì nó là của tác giả, còn khi ra ngoài công chúng nó sẽ được nhìn nhận theo cách riêng của mỗi người. Và "Khúc hát người đánh cá" cũng không nằm ngoài quy luật đó. Chỉ có một điều rất cảm động là Nguyễn Tấn On cho biết, để cho ra đời được bài thơ trên anh đã phải ấp ủ suốt bảy năm trời kể từ khi bắt gặp hình ảnh người cha cụ thể như trên và sự tác động mãnh liệt từ bức ảnh được ghi lại bởi ống kính đầy tính nhạy cảm, trách nhiệm của nhạc sĩ Hà Huy Hiền (Hội viên Hội nhạc sĩ Việt Nam)
Vâng, bảy năm mang nặng đẻ đau để cho ra đời một đứa con khôi ngô, bụ bẫm như thế rất đáng cho những ai yêu mến đứa con ấy ngàn lần trân trọng.
(Lời bình của Vũ Lê- báo TTHuế tháng 4.2003)
Chuyên mục này được cập nhật vào thứ Tư hàng tuần
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn