CẢM NHẬN BÀI THƠ Đừng CỦA BẢO KHANH
Tác giả Bảo Khanh sinh năm 1929, địa chỉ 33 Hồ Xuân Hương, quận 3 Tp. Hồ Chí Minh
Ôi chớ nhìn sâu biển mắt em
Xuyến xao hơi thở ngợp trời đêm
Bình bồng ức chạm bờ môi gấp
Nghiêng ngả thân buông thác tóc mềm
Đừng cắn vai trần đau dữ thế
E ngưng tim dại khát cuồng thêm
Sóng thời gian chuyển điên tần số
Bối rối sao băng đốt cháy thềm.Bảo Khanh
Đây là một bài thơ tình Đường luật được biểu cảm bằng một bút pháp khá mới mẻ, táo bạo.
Thơ Đường luật vốn là một thể thơ trang trọng. Người xưa, khi làm thơ, đọc thơ thậm chí đốt trầm hương lên để tạo một không khí trang nghiêm, tao nhã.
Nhiều tác giả thơ Đường khác hiện nay, vấn đề tình yêu chỉ được mô tả như một hoài niệm, bằng những câu thơ tượng trưng khái quát, mặc dù khá hay.
Ví dụ:
Chơ vơ bến cũ hồn phiêu lãng
Âm ỉ nguyền xưa… khúc đoạn trường
Ở bài ĐỪNG, nữ sĩ Bảo Khanh đã đi vào tả thực. Tất cả các động thái yêu đương được cụ thể đến từng chi tiết. Chúng tôi thiển nghĩ, để cho thơ Đường luật thực sự mang tính thời đại, thì bút pháp thơ như bài ĐỪNG là rất đáng ghi nhận.
Nếu chúng ta không mạnh dạn đổi mới mà cứ sáng tác đơn điệu theo kiểu cũ thì hôm nay có khơi thơ Đường luật dậy, rồi ngày mai nó lại chìm xuống theo nếp cũ mà thôi.
Mới đọc bài ĐỪNG ta có cảm giác tác giả gần như đang mô tả tình dục. Giọng thơ và ý thơ gợi ta nghĩ đến thơ Đinh Hùng ngày trước. Song nếu đọc kỹ thì thấy thơ của họ hoàn toàn khác nhau về cả ý tưởng lẫn tình cảm thơ.
Để thấy sự khác xa đó, xin dẫn một khổ thơ tiêu biểu trong trường thơ loạn Đinh Hùng:
Ta cắn môi son nức nở ân tình|
Mộng tan nát hương thơm trong sắc dục.
Em ơi! Tình đôi ta như phản phúc
Tình đôi ta toàn những tiếng dâm tàn
Đọc đoạn thơ trên ta thấy thơ Đinh Hùng là thứ thơ truỵ lạc. Nó không xuất phát từ tình yêu. Nó chỉ là sự chiếm đoạt, dày vò đến tan nát một bông hoa, rồi lại giả nhân nghĩa nhỏ nước mắt khóc cho bông hoa tàn đó. Người con gái ở phía sau, một nhân vật bị dày vò thì câm lặng, chịu đựng đến mức vô cảm, giống như nàng Kiều khi ở lầu xanh:
Mặc người mưa Sở mây Tần
Những mình nào biết có xuân là gì
N.D
Ý tứ toát ra trong bài “Đừng” thì khác hẳn. Họ đến với nhau bằng tình yêu đích thực. Hai bên thấu hiểu đáy tim nhau qua ánh mắt nhìn.
Ôi chớ nhìn sâu biển mắt em
Và những động thái yêu đương của họ phát triển tự nguyện theo tần số nhịp đập trái tim. Từ nhìn sâu biển mắt em đến ức chạm bờ môi, rồi cắn vai trần là những bước sóng tình rất hợp lý, rất lô gích của một cặp tình nhân yêu nhau chân chính và đích thực.
Bài thơ hoàn toàn không phải mô tả quan hệ tình dục mà chỉ là mô tả những động thái yêu đương khi đã đến độ cao trào. Mặc dù ta có thể nói: Tình dục chân chính là kết quả của tình yêu đích thực. Song ở đây nó vẫn còn ở phía bên trong của đường giới hạn này.
NÓI THÊM VỀ TỪ “CẮN” TRONG BÀI THƠ
Cắn là một từ thông tục, rất khó đưa vào thơ. Trong thơ tình, khi dùng từ cắn thường là để biểu đạt một tình yêu đã đến độ điên tần số. Vì vậy chúng ta rất ít gặp trong thơ. Chỉ có những thi nhân thực sự tài hoa mới dám dùng và dùng mới đắc địa.
Xin nêu vài trường hợp (làm ví dụ) đã được dùng từ cắn trong thơ tình yêu trước đây.
* Trước tiên, trong đoạn thơ dẫn trên của Đinh Hùng:
Ta cắn môi son nức nở ân tình
Cắn môi son - một sự cắn nhẹ nhàng, êm ái và gợi cảm. Câu thơ khá hay, từ cắn dùng khá đắt. Song cả câu thơ và toàn bộ khổ thơ mới chỉ cho ta một thông tin về hành vi của người cắn. Còn người bị cắn thì sao? Họ chịu đựng, vô cảm hoàn toàn. Như vậy cắn trong câu thơ trên chỉ là sự hưởng thụ từ một phía. Nó không xuất phát từ tình yêu.
* Thứ hai đó là ông vua thơ tình Xuân Diệu của chúng ta:
Hỡi Xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi
Trong câu thơ này, động tác cắn chưa được thực hiện. Nó mới chỉ là ý muốn của Xuân Diệu mà thôi. Cái tình của Xuân Diệu đối với Xuân hồng thể hiện trong câu thơ là rất thực, rất mãnh liệt. Song Xuân hồng ở đây lại là một nhân vật ảo, nó chỉ là hình tượng, không có thức. Như vậy tình yêu thông qua từ cắn của Xuân Diệu chỉ là tình yêu giả tưởng.
Hai tác giả trên dùng từ cắn thật là đắc địa, thực là tài hoa. Nhưng một tác giả thì xuất phát từ hưởng thụ ích kỷ, không có tình yêu. Một tác giả nữa thì xuất phát từ tình yêu giả tưởng. Lượng thông tin chỉ gói gọn một chiều.
Trong bài ĐỪNG, từ cắn đã cho ta thông tin trọn vẹn từ hai phía. Nó thực sự xuất phát từ hai trái tim yêu có chung nhịp đập.
Đừng cắn vai trần đau dữ thế
Một phía biểu lộ tình yêu cháy bỏng của mình là cắn vai trần. Còn phía bên kia đón nhận với lời kêu đầy chất trữ tình đau dữ thế.
Cùng một câu thơ 7-8 từ như nhau, đều có dùng từ cắn để biểu cảm tình yêu. Song ý nghĩa nội hàm của chúng lại khác hẳn nhau. Và rõ ràng câu thơ của Bảo Khanh có lượng thông tin nhiều hơn.
Nói như vậy, không phải là chúng tôi so sánh tài hoa giữa ba nhà thơ, mà chỉ đơn thuần phát hiện rằng ngôn từ được dùng trong thể thơ Đường luật luôn luôn có sức dồn nén cao hơn, có độ súc tích lớn hơn. Có lẽ đó là cái ưu thế của thơ Đường luật chăng?
Thời kỳ thơ Nôm, đề tài tình yêu rất thưa vắng trong thơ Đường luật.
Sang thế kỷ 20, thơ Đường luật bị ruồng rẫy. Quách Tấn, một ngôi sao sáng về thơ đường luật thế kỷ này chủ yếu viết về thơ tả cảnh (Mùa cổ điển).
Đến 10 năm cuối thế kỷ 20, thơ Đường luật khởi sắc, nhiều thi nhân đã viết về thơ tình. Nhưng cách biểu đạt đa phần theo lối cũ, gửi tình qua cảnh, đầy tính tượng trưng, khái quát không phù hợp với gu thưởng thức thơ của người đương đại.
Vì vậy, theo chúng tôi, bài ĐỪNG có thể coi như một ví dụ sinh động về việc đổi mới bút pháp Đường thi trong thời đại hiện nay.
Thơ Hồ Xuân Hương chính là thành quả của sự đổi mới bút pháp táo bạo của bà.
Ngày nay, thơ Đường luật càng cần phải tìm một hướng sáng tác mới cho phù hợp với trình độ thưởng thức mang tính công nghiệp của con người ở thời công nghiệp.
Chúng ta không thể đổi mới hình thức thể loại (luật thơ) thì chúng ta đổi mới về ý tưởng thơ, về bút pháp thể hiện. Chúng ta đưa vào thơ Đường luật những vấn đề của thời đại với những ngôn từ của chính thời đại chúng ta.
Hy vọng, ngày càng có nhiều bài thơ như thế.
Hoài Yên
Chuyên mục này được cập nhật vào thứ Tư hàng tuần
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn
