HOÀNG CẦM

TIỂU sử:

• Tên thật là Bùi Tằng Việt. Hòang Cầm (tên một vị thuốc đắng) là bút danh. Ông sinh năm 1922 tại thôn Lạc thổ, xã Song Hồ, huyện Thuận thành, tỉnh Bắc ninh (nay là tỉnh Hà bắc), trong một gia đình nhà nho nghèo.
• Hòang Cầm tham gia cách mạng từ 1944 (trong tổ chức đòan Thanh niên cứu quốc), gia nhập quân đội từ 1947 và họat động văn nghệ trong quân đội đến 1955.
• Ông có năng khiếu làm thơ từ rất sớm. Truyền thống quê hương -vùng Kinh Bắc cổ kính, với truyền thống văn hóa nghệ thuật phong phú, tiêu biểu là dân ca quan họ -đã có tác động tốt đến tâm hồn tài hoa, giàu cảm xúc của Hòang Cầm.

TÁC phẩm chính:

• Văn xuôi:
  • "Thoi mộng" (1940)
  • "Hai lần chết" (tập truyện ngắn-1941)
  • "Nhớ lại một đời" (hồi ký-1992)
• Kịch thơ:
  • "Hận Nam quan" (1937)
  • "Kiều Loan" (1992)
  • "Lên đường" (1952)
  • "Cô gái nước Tần" (1952)
  • "Trương Chi" (1957)
• Thơ:
  • "Mắt thiên thu" (1941)
  • "Về cõi em" (1992)
  • "Men đá vàng" (1973)
  • "Mưa Thuận thành" (1987)
  • "Bên kia sông Ðuống" (1948)
  • "Lá diêu bông" (1970)
  • "Tiếng hát quan họ" (1956)
  • "Về Kinh Bắc" (1960)....

TRÍCH dẫn:

Hình Rêu Bóng Nhớ

Gửi người vợ đã xa quê hương
Cả Thái Bình Dương là giọt lệ
Một người đi biệt một hành tinh
H.C. 75

Em mất quê rồi, anh mất em
Vừa khi tóc trắng rụng bên thềm
Hôm nao chợt thấy làn rêu lạ
Im đẫm hình em vách láng giềng

Lưới nhện giăng tơ bờ kỷ niệm
Tấm voan che nửa mặt phù du
Chiều chiều anh đứng nhìn rêu đá
Thương vóc em gầy xiêu dốc mưa

Nhện bỗng đi đâu quá nửa ngày
Gió cuồng si quét mạng tơ bay
Hình em chuyển dáng rêu di động
Em đã thành ra một gốc cây

Anh cứ ôm cây đứng đợi chờ
Gió hoà mưa thuận quấn rêu tơ
Chờ em óng ả xôn xao hiện
Gỡ mạng che thân lưới nhện hờ

Bảy sắc mưa chìm đợi bão tan
Bao giờ rêu xoá ngấn thời gian
Gò cao má ửng đùa thiên mệnh
Em có về không? - Hỡi tiếng vang!

(Ngày Hội Thơ)

---

Linh Hương

Khấn hương hồn vợ Lê hoàng Yừn

Ðã hẳn em về xa mê tâm linh
Sao còn đứng nghiêng khói thiêng vươn mình
Ðã hẳn em lên thượng tầng khinh thanh
Sao còn rung rung cỏ mồ bình minh

Ðã hẳn em bay cõi im vô cực
Sao còn mưa mau quất đau lá cành
Ôm hết phiên canh tổng kho nhân tình
Sao còn nhập siêu nhiều chiêm bao anh

Anh vâng ý em vâng mệnh Ðào Hồng
Cưới người kế em hồi môn nắng đông
Xoá nhanh quầng thâm
nhặt thầm sợi tóc
Từ đêm tân hôn ghi âm cười khóc
Ghi nét mày chau ghi sắc môi nồng
Băng ngắn mật gấu băng dài mật ong
Một thời yêu anh...
một thời...
chân không.

1995

---

Lá Diêu Bông

Váy Ðình Bảng buông chùng cửa võng
Chị thẩn thơ đi tìm
Ðồng chiều
Cuống rạ

Chị bảo
- Ðứa nào tìm được lá diêu bông
Từ nay ta gọi là chồng

Hai ngày Em tìm thấy lá
Chị chau mày
- Ðâu phải lá diêu bông

Mùa đông sau Em tìm thấy lá
Chị lắc đầu
trông nắng vãn bên sông

Ngày cưới chị
Em tìm thấy lá
Chị cười xe chỉ ấm trôn kim

Chị ba con
Em tìm thấy lá
Xoè tay phủ mặt chị không nhìn

Từ thuở ấy
Em cầm chiếc lá
đi đầu non cuối bể
Gió quê vi vút gọi
diêu bông hời!...
... ới diêu bông!...

---

Bên kia sông Ðuống

Em ơi buồn làm chi
Anh đưa em về bên kia sông Ðuống
Ngày xưa cát trắng phẳng lì

Sông núi trôi đi
Một dòng lấp lánh
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ

Xanh xanh bãi mía bờ dâu
Ngô khoai biêng biếc
Ðứng bên này sông sao nhớ tiếc
Sao xót xa như rụng bàn tay

Bên kia sông Ðuống
Quê hương ta lúa nếp thơm nồng
Tranh Ðông Hồ gà lợn nét tươi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp
Quê hương ta từ ngày khủng khiếp
Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn
Ruộng ta khô
Nhà ta cháy
Chó ngộ một đàn
Lưỡi dài lê sắc máu
Kiệt cùng ngõ thắm bờ hoang
Mẹ con đàn lợn âm dương
Chia lìa trăm ngả
Ðám cưới chuột đang tưng bừng rộn rã
Bây giờ tan tác về đâu

Ai về bên kia sông Ðuống
Cho ta gởi tấm the đen
Mấy trăm năm thấp thóang mộng bình yên
Những hội hè đình đám
Trên núi Thiên Thai
Trong chùa Bút Tháp
Giữa huyện Lang Tài
Gửi về may áo cho ai
Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu
Những nàng cắn môi chỉ quết trầu
Những cụ gìa phơ phơ tóc trắng
Những em sột sọat quần nâu
Bây giờ đi đâu về đâu.

Ai về bên kia sông Ðuống
Có nhớ từng khuôn mặt búp sen
Những cô hàng xén răng đen
Cười như mùa thu tỏa nắng
Chợ Hồ chợ Sủi người đua chen
Bãi Trầm Chỉ người dăng tơ nghẽn lối
Những nàng dệt sợi
Ði bán lụa màu
Những người thợ nhuộm
Ðồng Tỉnh, Huê Cầu
Bây giờ đi đâu về đâu

Bên kia sông Ðuống
Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong
Dăm miếng cau khô
Mấy lọ phẩm hồng
Vài thếp giấy đầm hoen sương sớm
Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn
Khua giày đinh đạp gãy quán gầy teo
Xì xồ cướp bóc
Tan phiên chợ nghèo
Lá đa lác đác trước lều
Vài ba vết máu loang chiều mùa đông.

Chưa bán được một đồng
Mẹ gìa lại quẩy gánh hàng rong
Bước cao thấp bên bờ tre hun hút
Có con cò trắng bay vùn vụt
Lướt ngang dòng sông Ðuống về đâu
Mẹ ta lòng đói dạ sầu
Ðường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ

Bên kia sông Ðuống
Ta có đàn con thơ
Ngày tranh nhau một bát cháo ngô
Ðêm líu ríu chui gầm giường lánh đạn
Lấy mẹt quây tròn
Tưởng làm tổ ấm
Trong giấc ngây thơ tiếng súng đồn tựa sấm
ú ớ cơn mê
Thon thót giật mình
Bóng giặc giày vò những nét môi xinh
Ðã có đất này chép tội
Chúng ta không biết nguôi hờn.
Ðêm buông xuống dòng sông Ðuống
- Con là ai? - Con ở đâu về?
Hé một cánh liếp
- Con vào đây bốn phía tường che
Lửa đèn leo lét soi tình mẹ
Khuôn mặt bừng lên như dựng trăng
Ngậm ngùi tóc trắng đang thầm kể
Những chuyện muôn đời không nói năng

Ðêm đi sâu quá lòng sông Ðuống
Bộ đội bên sông đã trở về
Con bắt đầu xuất kích
Giặc bắt đầu run trong sương......

......Bao giờ về lại bên kia sông Ðuống
Ta lại tìm em
Em mặc yếm thắm
Em thắt lụa hồng
Em đi trẩy hội non sông
Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh.

Việt Bắc, 4-1948