Th­¬ng Nhí §ång Quª
-- NguyÔn Huy ThiÖp

T«i lµ Nh©m. T«i sinh ë lµng quª, lín lªn ë lµng quª. §i trªn ®­êng N¨m nh×n vÒ lµng t«i chØ thÊy mét vÖt xanh nh« trªn ®ång vµng. Xa mê lµ vßng cung §«ng S¬n, tr«ng th× gÇn nh­ng tõ lµng t«i lªn ®Êy ph¶i n¨m m­¬i c©y sè. Lµng t«i gÇn biÓn, mïa hÌ vÈn cã giã biÓn thæi vÒ.

Th¸ng N¨m ©m lÞch lµ mïa gÆt. MÑ t«i, chÞ Ng÷, chó Phông víi t«i ra ®ång tõ mê s¸ng. Ba ng­êi gÆt, cßn t«i g¸nh lóa.

T«i g¸nh lóa vÒ nhµ, ®i men theo ®­êng m­¬ng. N¾ng g¾t l¾m, ngoµi trêi cã lÏ ph¶i bèn m­¬i ®é. Bïn non bªn vÖ m­¬ng nøt nÎ, bong cong lªn nh­ b¸nh ®a.

T«i m¬ méng l¾m, hay nghÜ. Bè t«i lµ thiÕu t¸, c¸n bé trung cÊp kü thuËt h¶i qu©n, vÈn ®i ra c¸c ®¶o lÊp ra ®a víi m¸y th«ng tin, mçi n¨m vÒ phÐp mét lÇn. Bè t«i thuéc hÕt tªn c¸c ®¶o. MÑ t«i ch¼ng bao giê ®i xa khái lµng. MÑ t«i b¶o: "— ®©u ch¼ng thÕ, chç nµo còng toµn lµ ng­êi". Chó Phông th× kh¸c, chó Phông ®· ®i nhiÒu n¬i, chó Phông b¶o t«i khi chØ cã hai chó ch¸u víi nhau : "Trong thiªn h¹ kh«ng ph¶i chØ cã ng­êi ®©u, cã c¸c th¸nh nh©n, cã yªu qu¸i". Nhµ chó Phông toµn phô n÷ : mÑ vî, vî, bèn ®øa con g¸Þ Chó Phông ®ïa :"Chó ®Ñp giai nhÊt nhµ".

ChÞ Ng÷ lµ chÞ d©u t«i, lÊy anh Kû. Anh Kû ®ang lµm c«ng nh©n trªn má thiÕc TÜnh Tóc Cao B»ng. ChÞ Ng÷ lµ con «ng gi¸o Quú d¹y cÊp mét ë lµng. Håi tr­íc t«i häc «ng gi¸o Quú. ¤ng gi¸o Quú cã nhiÒu s¸ch. Mäi ng­êi vÈn b¶o «ng lµ "®å gµn", l¹i b¶o «ng lµ "l·o dª giµ", "Quú dª". ¤ng gi¸o Quú cã hai vî, vî c¶ sinh ra chÞ Ng÷, chÞ ®©u t«i. Vî hai lµ thÝm Nhung, võa lµ thî may, võa b¸n qu¸n, sinh ra th»ng V¨n b¹n t«i. ThÝm Nhung tr­íc kia lµ g¸i giang hå ë H¶i Phßng. ¤ng gi¸o Quú lÊy vÒ lµm vî nªn uy tÝn ch¼ng cßn g×.

T«i g¸nh ®­îc chôc g¸nh lóa th× ®Çy ïn c¶ s©n. T«i gäi c¸i Minh dän r¬m ®Ó cã chç xÕp lóa. C¸i Minh em t«i ng­êi nhá qu¾t, ®en ®óa nh­ng m¾t s¸ng, l¹i dai søc. C¸i Minh chui ë bÕp ra, mÆt ®á gay, må h«i ­ít ®Çm hai bªn v¹t ¸o.

T«i ra bÓ n­íc m­a móc ®Çy c¶ mét g¸o dõa uèng õng ùc. N­íc m¸t lÞm. MÑ t«i vÈn hay chan c¬m n­íc m­a ¨n víi cµ muèi. MÑ t«i kh«ng ¨n ®­îc thÞt mì.

S©n nãng hõng hùc, h¬i nãng mê mê bèc lªn ng©y ngÊt. Mïi lóa ngét ng¹t.

§­êng lµng ®Çy r¬m r¹ ph¬i ngæn ngang. T«i ®i qua cæng nhµ d× L­u thÊy cã ®¸m ng­êi xóm ®«ng. C¸i MÞ con d× L­u gäi t«i :"Anh Nh©m !". T«i vµo thÊy «ng Ba VÖn b­u ®iÖn x· ®ang nhÐt th­ b¸o vµo tói b¹t sau yªn xe ®¹p. C¸i MÞ b¶o t«i :"Cã ®iÖn cña chÞ Quyªn ngoµi Hµ Néi".

D× L­u lµ em mÑ t«i, bÞ liÖt mÊy n¨m nay. Chó Sang chång d× L­u ®ang c«ng t¸c bªn Lµo, chó lµ kü s­ cÇu ®­êng. Anh trai chó Sang ngoµi Hµ Néi cã con g¸i lµ Quyªn ®i häc ®¹i häc bªn Mü. Håi bÐ Quyªn ®· cã lÇn vÒ th¨m quª.

T«i cÇm bøc ®iÖn ®äc :"C« L­u cho ng­êi ra ga ®ãn ch¸u Quyªn 14 giê ngµy... ". T«i hái c¸i MÞ :"ChiÒu nay µ ?". C¸i MÞ gËt ®Çu.

D× L­u n»m nghiªng tùa l­ng vµo t­êng. Lóc nµo d× L­u còng n»m nh­ thÕ ®· s¸u n¨m nay. D× L­u b¶o t«i :"Nh©m gióp d× ra ®ãn em Quyªn nhÐ". T«i b¶o :"Nhµ ch¸u ®ang gÆt". D× L­u b¶o : "§Ó ®Êy ®·. GÆt ë kho¶nh nµo ?". T«i b¶o :"GÆt ë kho¶nh gieo bµo thai hång".

C¸i MÞ cÇm bøc ®iÖn ra ®ång ®Ó nãi víi mÑ t«i. C¸i MÞ cïng tuæi c¸i Minh em t«i nh­ng c¸i MÞ tr¾ng h¬n, ®Ëm ng­êi h¬n. Nã hay nãi, hay lµm nòng. C¸i MÞ b¶o :"Anh Nh©m ¬i, h«m nµo anh lµm cho em c¸i lång lÊy æi". Lång lÊy æi lµm b»ng c©y nøa t­¬i, ®Çu lßng h¬i gièng hom giá, cã hµm r¨ng më ra. T«i b¶o :"Em kiÕm nøa ®i". C¸i MÞ b¶o :"Em cã råi. Mai anh lµm nhÐ". T«i nhÈm viÖc, thÊy kÝn hÕt chç tõ sím ®Õn khuya. C¸i MÞ b¶o :"Mai ®Êy". T«i b¶o :"»". Nhµ c¸i MÞ cã ba c©y æi, nã trÌo æi g·y cµnh cã lÇn suýt ng·. Chó Phông ®äc tê ®iÖn b¸o nãi: "Sao l¹i b­u côc S.N.N ? ThÕ lµ nghÜa lý g× ?". MÑ t«i b¶o :"D× L­u ®· nhê th× Nh©m ®i ®i. C¸i ¸o míi mÑ ®Ó ë hßm, lÊy mµ mÆc". T«i b¶o c¸i MÞ :"Em vÒ ®Þ Anh ph¶i gÆt ®Õn tr­a, ¨n c¬m råi ®i lu«n".

C¸i MÞ ®i vÒ mét m×nh. Bãng nã cø ngôp dÇn trªn c¸nh ®ång xa tÝt t¾p ®ang gÆt nham nhë. T«i cÇm liÒm. Qu¬ mét vßng s¸t ch©n r¹. GiËt m¹nh. B­íc sang tr¸i. Qu¬ liÒm. GiËt m¹nh. L¹i b­íc sang tr¸i. L¹i qu¬ liÒm. L¹i giËt m¹nh. Cø thÕ. Cø thÕ m·i. §Êt trªn mÆt ruéng Èm ­ít. Nh÷ng con ch©u chÊu nhá xÝu nh¶y l¸ch t¸ch.

§Õn gi÷a tr­a th× ®ång v¾ng l¾m. Nh×n ra chØ cã bèn ng­êi nhµ t«i gi÷a ®ång. MÑ t«i ngåi bªn vÖ cá nhæ gai ë ch©n. ChÞ Ng÷ ®éi nãn, kh¨n trïm mÆt, quÊn xµ c¹p ®Õn tËn m¾t c¸ ch©n, ng¬ ngÈn nh×n vÒ d·y nói xa phÝa vßng cung §«ng S¬n. Chó Phông xÕp lóa ®Ó g¸nh vÒ. Chó Phông hái :"Mµy vÒ lu«n chø ?". T«i kh« khèc miÖng, kh«ng nãi ®­îc, chØ gËt ®Çu. Hai chó ch¸u t«i mçi ng­êi mét g¸nh ®i vÒ. Chó Phông ®i tr­íc, t«i ®i sau. G¸nh lóa rÊt nÆng. T«i thÊy ch©n m×nh run l¾m nh­ng cè b­íc. 100 b­íc. 200 b­íc. 1000 b­íc. 2000 b­íc. Cø thÕ. Cø thÕ m·i. Råi còng ®Õn nhµ.

C¸i Minh dän c¬m cho t«i ¨n råi véi vµng mang c¬m ra ®ång cho mÑ t«i vµ chÞ Ng÷.

T«i ¨n c¬m. C¬m cã rau khoai lang luéc, cµ muèi, c¸ tÐp kho khÕ. T«i ¨n mét lÌo s¸u b¸t c¬m. B©y giê ®ang mÖt, nÕu kh«ng mÖt t«i ®¸nh th«ng ®Êu g¹o.

T«i ra giÕng t¾m, thay quÇn ¸o. T«i lÊy chiÕc ¸o míi ra mÆc, nh­ng thÊy ng­îng nªn th«i. T«i mÆc chiÕc ¸o bé ®éi b¹c mµu cña bè t«i. T«i sang nhµ d× L­u lÊy xe ®¹p. D× L­u b¶o :"Ch¸u cÇm lÊy Ýt tiÒn". D× L­u ®­a t«i n¨m ngh×n nh­ng t«i chØ lÊy hai ngh×n. Hai ngh×n lµ h¬n c©n thãc. D× L­u hái : "Nh©m cßn nhí mÆt em Quyªn kh«ng ?". T«i gËt ®Çu, thùc ra t«i kh«ng nhí l¾m, nh­ng gÆp t«i còng nhËn ra.

T«i ®¹p xe ra g¹ Tõ lµng t«i ®Õn ga t¸m chÝn c©y sè. L©u l¾m t«i míi ®i xa thÕ nµy.

Con ®­êng ®Êt men theo r×a lµng, qua ®×nh lµng, qua ®Çm sen råi theo bê m­¬ng ng­îc vÒ huyÖn lÜ. T«i nghÜ. Nh÷ng ý nghÜ cña t«i m«ng lung.

• T«i nghÜ
  T«i nghÜ vÒ sù ®¬n gi¶n cña ng«n tõ
  Sù bÊt lùc cña h×nh thøc biÓu ®¹t
  Mµ nçi nhäc nh»n ®Çy mÆt ®Êt
  Sù v« nghÜa tr¾ng trîn ®Çy mÆt ®Êt
  Nh÷ng sè phËn hiu h¾t ®Çy mÆt ®Êt
  Bao th¸ng ngµy tr«i ®i
  Bao kiÕp ng­êi tr«i ®i
  Sù khÐo lÐo cña ng«n tõ nµo kÓ l¹i ®­îc
  Ai nhÆt cho t«i buæi s¸ng mai nµy
  NhÆt ®­îc ¸nh hoang v¾ng trong m¾t em g¸i t«i
  NhÆt ®­îc sîi tãc b¹c trªn ®Çu mÑ t«i
  NhÆt ®­îc niÒm hy väng h·o huyÒn trong lßng chÞ d©u t«i
  Vµ nhÆt ®­îc mïi vÞ nghÌo nµn trªn c¸nh ®ång quª
  T«i rèt r¸o b¾n tØa tõng ý nghÜ
  T×m c¸ch s¨n ®uæi cho nã vµo chuång
  Vµ t«i hó gäi trªn c¸nh ®ång lßng
  Tru lªn nh­ con sãi hoang
  T«i g¾ng gÆt mét l­îm sèng
  Bã buéc láng lÎo bëi d¶i b¨ng ng«n tõ
  T«i hó gäi trªn c¸nh ®ång ng­êi
  T«i nhÆt nh÷ng ¸nh m¾t ®êi
  Hßng dâi theo ¸nh m¾t t«i
  Dâi vµo câi ý thøc
  Câi ý thøc mªnh m«ng xa vêi
  DÇu t«i biÕt v« nghÜa, v« nghÜa, v« nghÜa mµ th«i.
  

Ga chiÒu huyÖn lÜ v¾ng vÎ. MÊy con gµ r· c¸nh ®i trªn s©n ga. Cã kho¶ng chôc ng­êi chê ë cæng. V¼ng l¹i tiÕng nh¹c ë b¨ng c¸t-xÐt nhµ nµo ®ang më. TiÕng h¸t cña ca sÜ Nh· Ph­¬ng chËm r·i :"Ng­êi ®i qua ®êi t«i, cã nhí g× kh«ng ng­êi ? Em ®i qua ®êi t«i, cã nhí g× kh«ng em ?". Hµng phë, hµng gi¶i kh¸t. La liÖt lµ nh÷ng s¹p hµnh quÇn ¸o, giÇy dÐp, ®­êng s÷a, thuèc l¸. ¤ t« ch¹y xu«i ch¹y ng­îc.

Trêi rÊt trong. N¾ng bõng bõng. C¶ phè huyÖn say n¾ng.

TiÕng cßi tµu hó tõ xa dÌ dÆt, vui mõng. Cã ai nãi to :"Tµu vÒ". C¶ phè huyÖn vÈn m¬ mµng. L¹i cã ai g¾t lªn :"Tµu vÒ". TiÕng cßi tµu h©m däa, chãi ãc. Mäi ng­êi bçng nhiªn rèi rÝt, cuèng cuång. Nh÷ng bµ, nh÷ng chÞ, nh÷ng ®øa trÎ b¸n hµng rong ch¹y ng­îc ch¹y xu«i. TiÕng rao hµng chen nhau :"N­íc ®©y ! Ai b¸nh nµo ! Ai n­íc nµo ! Ai b¸nh nµo ! Ai n­íc nµo !".

T«i d¾t xe ®øng mét chç nh×n. Ng­êi trªn tµu ra ®øng ngåi ngçn ngang ë ngay bËc cöa. §©y lµ ga lÎ. §ång quª t«i v« danh. N¬i t«i ®øng ®©y v« danh.

Kho¶ng h¬n chôc ng­êi lÇn l­ît qua cæng so¸t vÐ. T«i nhËn ra mÊy thÇy c« gi¸o cÊp ba tr­êng huyÖn. Bé ®éi. MÊy ng­êi bu«n chuyÕn. MÊy ng­êi thî s¾t. Mét «ng to bÐo, ®eo kÝnh r©m, m¾t kÝnh vÈn cßn d¸n tem. Mét thanh niªn cao, gÇy, tãc rÔ tre, ®«i m¾t t­ lù. T«i biÕt ng­êi nµy. §Êy lµ nhµ th¬ V¨n Ngäc. Sau anh Ngäc lµ mét cÆp vî chång giµ. Quyªn.

Quyªn xâa tãc, mÆt ¸o pun, quÇn gin, ®eo kÝnh, kho¸c tói. Quyªn tr«ng kh¸c h¼n mäi ng­êi bëi toµn bé thÇn th¸i to¸t ra.

Quyªn qua cöa so¸t vÐ, nh×n quanh. NhËn ra t«i ngay. Quyªn b¶o : "T«i lµ Quyªn. Cã ph¶i c« L­u dÆn anh ®ãn t«i kh«ng ?". T«i b¶o :"V©ng". Quyªn c­êi :"C¸m ¬n anh. Anh lµ thÕ nµo víi c« L­u ? Anh tªn g× ?". T«i b¶o :"T«i lµ Nh©m, t«i lµ con «ng Hïng". Quyªn hái: "ThÕ anh cã hä hµng g× víi t«i kh«ng ?". T«i b¶o :"Kh«ng". Quyªn gËt ®Çu :"Tèt. C« L­u thuª anh µ ?". T«i nh×n c¸i bãng t«i sÈm trªn nÒn xi m¨ng. T«i, th©n phËn t«i, ë ®©u ng­êi ta còng nhËn lµ kÎ lµm thuª, lµm m­ín.

ChiÒu xuèng chËm. Nh÷ng bãng r©m ch¹y ®uæi nhau l­ít trªn mÆt ®Êt. ChiÒu ®¸nh rçng néi t©m cña ai hy väng lý gi¶i ®iÒu g× cã nghÜa.

Quyªn hái :"Nhµ anh cÊy bao nhiªu sµo ? Mçi sµo bao nhiªu thãc ? §­îc bao nhiªu tiÒn ?". T«i b¶o :"Mçi sµo ®­îc h¬n ba nåi, kho¶ng gÇn t¹, mçi c©n thãc mét ngh×n t­". Quyªn nhÈm :"Hai m­¬i triÖu tÊn thãc cho s¸u m­¬i triÖu ng­êi". T«i b¶o : "Cã ai chØ nghÜ ®Õn ¨n".

Qua ®Çm sen gÆp s­ ThiÒu. S­ ThiÒu chµo. T«i chµo l¹i. S­ ThiÒu b¶o :"T«i vÈn nhí dµnh cho cËu c©y hång tó cÇu" . T«i b¶o :"§Ó lóc nµo qua chïa con xin". T«i thó ch¬i hoa. ¤ng gi¸o Quú b¶o :"§Êy lµ thó cña kÎ biÕt ®êi". S­ ThiÒu b¶o :"Cã lÊy Ýt sen vÒ c¾m lä kh«ng ?". §Çm sen cña chïa mïa nµy nhiÒu hoa.

T«i dùng xe ®Èy thuyÒn cho s­ ThiÒu. ChiÕc thuyÒn thóng chØ võa ng­êi ngåi. ChÌo khua n­íc. Quyªn b¶o :"T«i muèn ®i thuyÒn". T«i gäi s­ ThiÒu.

S­ ThiÒu ghÐ thuyÒn vµo.

S­ ThiÒu «m bã hoa sen ®Æt lªn bê. Quyªn trÌo lªn thuyÒn. T«i ®Èy thuyÒn ra.

S­ ThiÒu b¶o :"Ch×u ng­êi lôy ta". T«i c­êi. T«i vµ s­ ThiÒu ngåi ë trªn bê. ChiÒu vÈn xuèng chËm. N¾ng hoe vµng. Trong lßng t«i rçng ho¸c, rçng l¾m, mét kho¶ng rçng kh«ng.

Quyªn lªn bê. S­ ThiÒu mêi ¨n ngã sen. S­ ThiÒu hái : "Ngon kh«ng ?". Quyªn b¶o :"Ngon".

NÊn n¸ mét l¸t råi vÒ. S­ ThiÒu chµo. Quyªn chµo l¹i. Quyªn «m bã hoa sen. S­ ThiÒu tÇn ngÇn ®øng tr«ng theo.

T«i ®i tr­íc. Quyªn ®i sau. Quyªn hái t«i vÒ s­ ThiÒu.

CHUYÖN S­ THIÒU

S­ ThiÒu må c«i cha mÑ. N¨m 15 tuæi cã ng­êi tr«ng thÊy t­íng l¹ b¶o :"Nªn xuÊt gia, trong trÇn gian kh«ng cã chç chøa cËu". S­ ThiÒu nghe lêi, ®i du ph­¬ng nhiÒu n¬i, t×m hiÓu qua nhiÒu bËc thiÖn tri thøc nh­ng ch¼ng ngé. S­ ThiÒu nãi :"Nay PhËt ë n¬i kh«ng cã PhËt". L¹i nãi :

• "§¹o kh«ng t©m hîp ng­êi
  Ng­êi kh«ng t©m hîp ®¹o"

S­ ThiÒu t×m thÊy mét nÒn chïa cò bÌn ph¸t c«ng ®øc, t×m c¸ch tu dùng l¹i, kh«ng hiÓu sao gäi lµ "B¹ch xØ tù" (Chïa tr¾ng r¨ng). S­ ThiÒu hay ®äc th¬, cã c©u :

• "C« lu©n ®éc chiªu giang s¬n tÞnh
  Tù tiÕu nhÊt thinh thiªn ®Þa kinh"

NghÜa lµ :

• "Mét vÇng riªng chiÕu non s«ng lÆng
  Chît c­êi mét tiÕng ®Êt trêi kinh"

L¹i cã c©u :

• "Lé phïng kiÕm kh¸ch tu tr×nh kiÕm
  BÊt thÞ thi nh©n m¹c hiÕn thi"

NghÜa lµ :

• "GÆp tay kiÕm kh¸ch nªn tr×nh kiÕm
  Ch¼ng ph¶i nhµ th¬ chí hiÕn th¬"

S­ ThiÒu b¶o :"PhËt d¹y con ng­êi tu mét c¸ch thùc tÕ, t×m l¹i b¶n lai diÖn môc cña m×nh, PhËt qu¸ thùc tÕ nªn kh«ng ph¶i ai còng hiÓu".

T«i vµ Quyªn vÒ nhµ. D× L­u n­íc m¾t l· ch· gäi :"Ch¸u! Ch¸u ¬i !". Quyªn ngåi bªn gi­êng b¶o :"Bè mÑ ch¸u nhí ngµy giç «ng nh­ng bËn kh«ng vÒ ®­îc, b¶o göi cho c« chó Ýt tiÒn". D× L­u b¶o :"C« chó kh«ng cÇn tiÒn, chØ cÇn t×nh c¶m". Quyªn lÊy ë tói ra n¨m triÖu ®ång ®­a cho d× L­u. Quyªn b¶o : "ChÞ cho MÞ c¸i ¸o". C¸i MÞ c­êi bÏn lÏn b¶o :"Em c¸m ¬n chÞ". T«i b¶o d× L­u :"Ch¸u vÒ ®©y". T«i nhÐt tr¶ d× L­u hai ngh×n ®ång xuèng gèi råi vÒ.

— nhµ ®ang tuèt lóa. ChÞ Ng÷ hái :"Con bÐ Quyªn cã xinh kh«ng !". T«i b¶o :"Xinh".

¨n c¬m tèi xong th× tèi mÞt. Trêi ®æ m­a rµo. SÊm sÐt næ vang trêi. C¶ nhµ t«i lôc ®ôc chuyÓn thãc ra khái chç dét. Xong mäi viÖc th× ®ång hå ®· 11 giê khuya. Trêi vÈn m­a. T«i bçng thÊy bån chån trong d¹, kh«ng ngåi yªn ®­îc. T«i b¶o mÑ t«i :"Con muèn ra ®ång b¾t Õch. M­a nµy cã nhiÒu Õch". MÑ t«i b¶o :"Con kh«ng sî sÊm sÐt ­ con ?". T«i c­êi. MÑ t«i ch¼ng hiÓu nô c­êi cña t«i ®©u. T«i c­êi nh­ mét tªn thæ phØ, c­êi nh­ mét g· nÆc n«, c­êi nh­ mét tªn quû sø c­êi mãng ch©n tay m×nh sao l¹i ®en dµi nh­ thÕ.

• Bµi H¸t Phô §ång B¾t Õch

  Hån Õch ta ®· vÒ ®©y
  Ph¶i n»m kh« c¹n, ta nay lªn bê
  — bê nh÷ng hèc cïng hang
  Ch¨n chiÕu ch¼ng cã tr¨m ®­êng xãt xa
  L¹y trêi cho ®Õn th¸ng ba
  §­îc trËn m­a lín ta ra ngåi ngoµi
  Ngåi ngoµi réng r·i th¶nh th¬i
  Phßng khi m­a n¾ng ngåi ngoµi kiÕm ¨n
  Tr­íc kia ta vÈn tu th©n
  Ta tu ch¼ng ®­îc th× th©n ta hÌn
  Ta gÆp th»ng bÐ ®en ®en
  Nã ®øng nã nh×n nã ch¼ng nãi chi
  Ta gÆp th»ng bÐ ®en s×
  Tay th× c¸i giá tay th× cÇn c©u
  Nã cã chiÕc nãn ®«Þ ®Çu
  Kh¨n vu«ng chÝt tãc ra mµu xinh thay
  Nã cã c¸i qu¹t cÇm tay
  Nã cã èng nøa bá ®Çy ngoÐ con
  Nãcã chiÕc c¸n thon thon
  Nã cã sîi chØ son son dµi dµi
  Õch t«i míi ngåi bê khoai
  Nã giËt mét c¸i ®· sai quai hµm
  MÑ ¬i lÊy thuèc cho con
  LÊy nh÷ng l¸ ít cïng lµ x­¬ng s«ng
  Õch t«i ë tËn hang cïng
  Bªn bê rau muèng phÝa trong bÌ dõa
  Th»ng M¨ng lµ con chó Tre
  Nã b¾t t«i vÒ lµm téi lét da
  Th»ng Hµnh cho chÝ th»ng Hoa
  N¾m muèi cho vµo cay hìi ®¾ng cay
  Bôt ¬i bôt hiÖn xuèng ®©y
  L­îm oan hån Õch ®ãn bay vÒ trêi
  Tr¨m n¨m lÈn lén khãc c­êi
  KiÕn Õch kiÕp ng­êi cay hìi ®¾ng cay...

§ång v¾ng lÆng. TiÕng Õch ép o¹p. TiÕng Ônh ­¬ng rÊt vang, rÊt to. TiÕng c«n trïng rØ r¾c.

M­a.

M­a miªn man.

T«i cÇm ®Ìn pin, ch©n xÐo bõa lªn c¸c ch©n r¹ Èm ­ít. Õch cã nhiÒu, ®ê ®Èn d­íi ¸nh ®Ìn, chØ cÇn b¾t vµo rä. SÊm sÐt næ vang trêi. Chíp loÐ s¸ng. Vò trô më ra v« cïng v« tËn. Giã µo µo, nghe nh­ cã mu«n vµn c¸nh chim bay ®ang vç trªn ®Çu. Mét c¶m gi¸c kinh dÞ x©m chiÕm toµn th©n khiÕn t«i bñn rñn. T«i râ rµng thÊy cã mét bãng h×nh vÜ ®¹i ®ang l­ít nhanh qua, ®ang chuyÓn vËn m·nh liÖt trªn ®Çu. T«i n»m ¸p xuèng bê r¹, t©m tr¹ng bµng hoµng, thæn thøc. T«i tin ch¾c ë lùc l­îng siªu viÖt bªn trªn t«i kia, ®ang chuyÓn vËn rÇm ré kia, thÊu hiÓu tÊt c¶, ph©n minh l¾m, r¹ch rßi, ch¾c ch¾n b¶o d­ìng tÝnh thiÖn trong t©m linh con ng­êi, cã kh¶ n¨ng an ñi, ©u yÕm ®Õn tõng sè phËn. §iÒu Êy khiÕn t«i an lßng.

• T«i ®· ®óng
  T«i an lßng bëi sù lùa chän h×nh thøc biÓu ®¹t nµy
  H×nh thøc khã kh¨n, tÇm th­êng, v« nghÜa, phï phiÕm
  §Ó s¸ng danh gi¸ trÞ thiÖn tri thøc
  Trªn c¸nh ®ång hoang nµy
  C¸nh ®ång hoang cña mª muéi vµ c¸i ¸c nhën nh¬
  Ai ®Êy ?
  Ai cÊt lªn tiÕng s¸o nØ non trong ®ªm
  Vµ nh÷ng anh linh nµo, nh÷ng hån ma nµo quê qu¹ng
  TiÕng thë nµo rÊt khÏ
  Nô c­êi nµo rÊt khÏ
  CÊt lªn ghª rîn tõ hµm r¨ng tr¾ng
  Nh÷ng tiÕng th× thÇm nµo
  Nh÷ng lêi rªn rØ c«n trïng, kh«ng nghÜa lý g×
  ChØ riªng tiÕng s¸o môc ®ång nhá nhoi, phiªu bång
  §i hoang trªn c¸nh ®ång lßng
  §i hoang trªn c¸nh ®ång ng­êi
  KÎ tha nh©n nµo sèng sãt
  G· tri ©m nµo l¾ng nghe
  Céi rÔ nµo gäi vÒ
  Rung tiÕng t¬ ®ång
  §ªm v« minh nay cßn ai thøc chong
  Ai r¶o b¶o phiªu du trªn ®ång
  Trong câi trÇn ai mªnh m«ng ?
  

M­a ngít dÇn. T«i ®i qua kho¶nh ruéng nµy, kho¶nh ruéng kh¸c. Bän Õch còng biÕn ®©u mÊt. ThØnh tho¶ng chØ thÊy mét con nh¸i bÐn phãng vµo theo r¹ch n­íc. ThÊp tho¸ng ch©n trêi phÝa vßng cung §«ng S¬n ¸nh löa le lãi. T«i c¶m gi¸c thÊy m×nh l¹c h­íng. T«i kh«ng biÕt b©y giê lµ mÊy giê nh­ng bçng nhiªn nghe thÊy tiÕng gµ kªu. TiÕng gµ kªu kh¾c kho¶i, ch¼ng tr×nh tù g×, khi ®æ håi, khi tiÕng mét. T«i ®i lóc l©u ch¼ng thÊy cã con Õch nµo, bçng nhiªn nhËn ra m×nh ®· l¹c ®Õn tËn r¹ch s«ng CÊm lóc nµo kh«ng biÕt. Trªn trêi, ®¬n ®éc mét v× sao Mai.

M·i ®Õn tËn mê s¸ng t«i míi lÇn vÒ ®Õn r×a lµng. Kh«ng khÝ rÊt s¹ch. Lµng quª quen thuéc, yªn tÜnh. Sau m­a, quang c¶nh hiÖn lªn võa ®ám d¸ng, võa tinh khiÕt.

Qua nhµ thÝm Nhung, t«i dõng l¹i. Ng«i nhµ nhá nÐp ven ®­êng. Phªn liÕp hÐ më. Mét bãng ng­êi véi v· l¸ch ra. Ng­êi Êy tr«ng tr­íc tr«ng sau råi vôt ch¹y nhanh vót sau bôi duèi. Trém ch¨ng ? T«i ®Þnh kªu lªn th× nhËn ra chó Phông. Mét l¸t, ThÝm Nhung më cöa b­íc ra, vÎ b×nh th¶n, mÆc bé v¸y ngñ phong phanh. ThÝm Nhung h¬n ba m­¬i tuæi, ng­êi c©n ®èi, xinh ®Ñp.

T«i x¸ch giá Õch ®i sau chó Phông. §Õn chç rÏ, chó Phông ngo¸i l¹i thÊy t«Þ Chó Phông hái :"Õch cã nhiÒu kh«ng ?". T«i kh«ng tr¶ lêÞ Chó Phông tho¸ng giËt m×nh. Chó c¨n vÆn :"Mµy sao thÕ ?". T«i bçng thÊy buån da diÕt. T«i buån cho thÝm Nhung, buån cho chó Phông, cho «ng gi¸o Quú. T«i buån cho t«i.

Chó Phông bá ®i, vÎ bÊt cÇn. T«i vÒnhµ. Hãa ra còng chØ cã kho¶ng hai chôc con Õch. ChÞ Ng÷ b¶o :"Ch¼ng bâ. ThÕ mµ còng ®i suèt ®ªm". MÑ t«i c­êi :"Ch¾c cu cËu võa b¾t Õch, võa ngñ gËt". C¸i Minh söa so¹n ®Õn tr­êng ®Ó sinh ho¹t hÌ. Nã mÆc quÇn ph¨ng xanh, aã tr¾ng, ®©y lµ bé diÖn nhÊt mµ nã chØ mÆc trong dÞp héi hÌ. C¸i Minh ghÐ tai t«i b¶o :"Em biÕt anh ®i ®©u råi, nh­ng em kh«ng nãi. Kh«ng ph¶i anh ®i b¾t Õch". C¸i Minh c­êi. T«i nh×n vµo m¾t nã. Nã biÕt. T«i ®©u ngê r»ng chØ vµi giê sau t«i ®· ph¶i khãc nã. Nã biÕt, ®¬n gi¶n v× gÇn nh­ nã ®· tr¶i qua, thÊu suèt. §Õn lóc Êy, lóc nã chÕt, chØ cßn h¬n bèn giê n÷a ®Ó nã ®ïa cît vµ ngé cho xong hÕt th¶y mäi ®iÒu.

MÑ t«i b¶o :"Con mang mÊy con Õch sang cho nhµ b¸c gi¸o Quú nh¾m r­îu". T«i b¶o :"V©ng". Nãi xong ®i t¾m.

MÑ t«i vµ chÞ Ng÷ ra ®ång giì l¹c. §Êy còng lµ c«ng viÖc cña t«i buæi s¸ng.

T«i x¸ch x©u Õch qua nhµ «ng gi¸o Quú. Qua nhµ d× L­u thÊy Quyªn gäi :"Anh g× ¬i". T«i b¶o :"T«i lµ Nh©m. C¸i MÞ ®©u råi ?". Quyªn b¶o :"MÞ ®Õn tr­êng. Anh ®i ®©u cho t«i ®i víi".

Chóng t«i ®Õn nhµ «ng gi¸o Quú.

CHUYÖN ¤NG GI¸O QUú

¤ng gi¸o Quú d¹y cÊp mét, tÝnh th­¬ng ng­êi, hay ®äc s¸ch tõ nhá. Lín lªn, cha mÑ ®i hái vî cho, «ng gi¸o Quú b¶o :"C« ®õng lÊy t«i råi khæ mét ®êi". Ng­êi kia b¶o :"Khæ còng lÊy". ¤ng gi¸o Quú b¶o :"LÊy t«i th× ®õng sî nghÌo lµ mét, ®õng sî nhôc lµ hai, ®õng ghen tu«ng lµ ba, ph¶i träng liªm sØ lµ bèn". Ng­êi kia b¶o :"BiÕt träng liªm sØ th× ba viÖc tr­íc lµ th­êng". Hai vî chång lÊy nhau ¨n ë t©m ®¾c. ¤ng gi¸o Quú vÒ sau bÞ ®uæi viÖc v× d¹y trÎ con kh«ng chÞu d¹y theo s¸ch gi¸o khoa, cø tôc ng÷ ca dao mµ d¹y. Mét lÇn ®i chÊm thi ë H¶i Phßng, thÊy c« g¸i giang hå ®ang bông mang d¹ chöa kh«ng cã n¬i sinh në th× ®­a vÒ lµm vî hai, vî c¶ còng ch¼ng nãi g×, cßn cÊp tiÒn cho ®Ó lµm nhµ riªng. BiÕt vî hai phong t×nh, vÈn hay ®i l¹i víi nhiÒu ng­êi, «ng gi¸o Quú còng mÆc, chØ b¶o :"C« ngñ víi ai th× nhí ®ßi tiÒn, kh«ng cã tiÒn th× lÊy thãc hay lÊy lîn vÞt thÕ nµo chø ®õng ngñ kh«ng". C¶ lµng c­êi, «ng gi¸o Quú còng mÆc. ¤ng gi¸o Quú hay uèng r­îu, r­îu vµo th¬ ra, cã nhiÒu bµi nghe còng ®­îc.

¤ng gi¸o Quú ë nhµ mét m×nh, n»m vâng ®äc s¸ch. T«i vµ Quyªn chµo. ¤ng gi¸o Quú véi nhám dËy pha n­íc. Chóng t«i ngåi ë châng tre d­íi dµn thiªn lý. ¤ng gi¸o hái Quyªn :"C« häc ®¹i häc bªn Mü th× lîi cho ai ?". Quyªn b¶o :"Lîi cho ch¸u, cho gia ®×nh, cho ®Êt n­íc". ¤ng gi¸o Quú c­êi :"§õng nghÜ ®Õn lîi, nghÜ ®Õn lîi nhäc m×nh".

Chóng t«i ngåi ¨n khoai sä chÊm muèi võng. ¤ng gi¸o Quú cÇm quyÓn s¸ch nhÐt xuèng chiÕu. Quyªn b¶o :"B¸c lµm thÕ n¸t mÊt s¸ch cßn g× ?". ¤ng gi¸o Quú c­êi :"N¸t th× th«i. §äc s¸ch ®Ó cã tri thøc. Cã tri thøc ®Ó sèng ®êi m×nh cã nghÜa".

N¾ng läc qua dµn hoa r¶i nh÷ng vÖt n¾ng trªn ®Êt. C¶ «ng gi¸o Quú, c¶ Quyªn, c¶ t«i ®Òu cïng im lÆng. T«i muèn ra ®ång. Quyªn b¶o :"T«i vÒ lÇn nµy, rÊt muèn cã mét Ên t­îng ®óng vÒ ®ång quª. Anh ®i ®©u cho t«i ®i víi". T«i l­ìng lù. ¤ng gi¸o Quú c­êi :"C« Êy lµ ®µn bµ, sao l¹i chèi tõ ®µn bµ ®­îc ?".

Chóng t«i chµo «ng Quú råi ra ®ång. Quyªn b¶o :"C¸nh ®ång réng qu¸... Anh cã biÕt c¸nh ®ång b¾t ®Çu tõ ®©u kh«ng ?".

• C¸nh ®ång b¾t ®Çu tõ n¬i rÊt s©u trong lßng t«i
  Trong m¸u thÞt t«i ®· cã c¸nh ®ång
  §øng bªn ni ®ång mªnh m«ng b¸t ng¸t
  §øng bªn tª ®ång b¸t ng¸t mªnh m«ng.
  T«i lµm sao quªn ®­îc n¬i mÑ sinh t«i
  MÑ ®· buéc cuèng rèn t«i b»ng sîi chØ
  T¾m géi cho t«i b»ng n­íc ao ®Çm tr­íc
  T«i biÕt khãc còng v« Ých v× tÊt c¶ ph¶i chê ®îi
  

  Ph¶i chê ®î tõ th¸ng giªng ®Õn th¸ng ch¹p
  Th¸ng giªng trång ®Ëu, th¸ng hai trång cµ
  T«i ®i qua rÊt nhiÒu bê ngang, bê däc lÇm l¹c
  §i qua rÊt nhiÒu gian khã, th« tôc
  T«i ph¶i gieo trång, gÆt h¸i trªn c¸nh ®ång nµy
  Ph¶i thuéc tªn nhiÒu lo¹i s©u bä
  Cßn c¸nh ®ång th× khi m­a, khi n¾ng
  N¬i th× bõa c¹n, n¬i th× cµy s©u
  Råi ngµy kia
  (C¸i ngµy xung th¸ng h¹n)
  Cã mét ng­êi ®µn bµ ®Õn lµm cho t«i ®au
  Nµng d¹y t«i thãi b¹c t×nh
  B»ng c¸ch ph¶n béi t«i nh­ cã thÓ ph¶n béi mét ng­êi th­êng
  T«i l¼ng lÆng ch«n nçi c¨m ghÐt cuèi c¸nh ®ång.
  Trong m¹ch ®Êt hiÓm cã h×nh l­ìi kiÕm
  Nh÷ng b«ng hoa m¬ ­íc hÐo trªn tay
  C«ng viÖc trë nªn nÆng nÒ h¬n tr­íc
  T«i b¸n nh÷ng s¶n vËt lµm ra víi gi¸ rÎ nh­ bÌo
  §· cã nh÷ng mïa thu ho¹ch lín
  T«i còng ®· ph¸ s¶n ®«i lÇn
  Khi chiÒu xuèng, hoµng h«n tÜnh lÆng
  T«i kh«ng kÞp xem nh÷ng vÕt sÑo trªn ng­êi
  ChØ biÕt r»ng t«i ®· mang th­¬ng tÝch
  §ªm
  Nh÷ng v× sao th¾p nÕn trªn bÇu trêi
  T«i ®¾p tÊm v¶i liÖm sùc mïi ®ång néi lªn ng­êi
  Khi Êy, b¹n ¬i, b¹n trÎ ¬i
  B¹n hiÓu cho t«i
  T«i ®· g¾ng lµm cho c¸nh ®ång ph× nhiªu
  

T«i dÈn Quyªn ®i qua c¸nh ®ång mµu. Quyªn hái :"Gi¸ n«ng phÈm quª anh n¨m nay t¨ng gi¶m thÕ nµo ?". T«i b¶o :"T¨ng 0,4%". Quyªn b¶o :"ChÕt thËt ! ThÕ mµ hµng c«ng nghiÖp t¨ng 2,2% . ThÕ gi¸ ph©n bãn thÕ nµo ?". T«i b¶o :"§¹m t¨ng 1,6% , l©n t¨ng 1,4%". Quyªn hái :"Quª anh cã dïng ®iÖn kh«ng ?". T«i b¶o :"Kh«ng". Quyªn b¶o :"Gi¸ ®iÖn t¨ng 2,2%".

Kho¶ng 10 giê s¸ng lµ kho¶ng thêi gian ®«ng ng­êi trªn ®ång, cã nhiÒu phô n÷, trÎ em. Hä lµ nguån lao ®éng chÝnh. §µn «ng quª t«i phiªu l­u, l¹i nhiÒu ¶o t­ëng, hä «m Êp ­íc m¬ lµm giµu nªn hay bá ra ngoµi thµnh phè t×m viÖc, ®i bu«n b¸n. Còng cã ng­êi lÆn léi vµo tËn miÒn trong ®µo vµng, ®µo hång ngäc. Giµu cã ch¼ng thÊy ®©u nh­ng khi vÒ lµng, tÝnh t×nh hä ®æi kh¸c, hä trë nªn nh÷ng con thó d÷ ®éc. Chó Phông lµ ng­êi nh­ vËy.

CHUYÖN CHó PHôNG

NguyÔn ViÕt Phông, nhµ nghÌo, häc hÕt cÊp hai th× th«i häc. Phông lµm nhiÒu nghÒ : thî cµy, thî x©y, thî méc, ®¸nh xe bß... N¨m 20 tuæi Phông ®i bé ®éi. Ba n¨m sau vÒ lµng lÊy vî. Vî h¬n Phông bèn tuæi, ®Î liÒn ba n¨m bèn ®øa con g¸i (lÇn thø ba vî ®Î sinh ®«i). Phông quyÕt chÝ lµm giµu, b¸n ®å ®¹c ë nhµ lÊy hai ®ång c©n vµng gi¾t l­ng vµo miÒn trong ®µo vµng. BÆt ®i h¬n n¨m ch¼ng cã tin tøc g×, mét h«m lï lï trë vÒ, ng­êi ngîm gÇy nh­ x¸c ve, mÆt phï nh­ c¸i lÖnh. Phông n»m liÖt gi­êng, vî tÇn t¶o thuèc thang nöa n¨m trêi, nhµ nghÌo l¹i nghÌo thªm. Sau trËn èm, Phông tÝnh nÕt ®æi kh¸c, cã lÇn chÐm ng­êi bÞ th­¬ng, d©n lµng ai còng sî. Còng cã khi Phông bçng khãc hu hu, cø ch¾p tay l¹y vî l¹y con. VÒ sau may bè mÑ vî chuyÓn ra thµnh phè víi ng­êi con trai ë n­íc ngoµi vÒ, cho kh«ng ng«i nhµ víi ba sµo v­ên nªn ®êi thay ®æi. Vî Phông lµ ng­êi th¸o v¸t, ch¨n nu«i giái, l¹i cã nghÒ lµm ®Ëu phô. Bèn ®øa con g¸i ®øa nµo còng chÞu khã gióp mÑ. Phông ë nhµ, dän cho m×nh mét m×nh mét buång, cÊm vî con vµo. ThØnh tho¶ng, Phông vÈn ®i l¹i víi thiÕm Nhung vµ mÊy bµ gãa n¹ dßng. Vî con Phông hái :"Sao anh cø xa l¸nh chóng t«i ?". Phông b¶o :"B¸u g× mµ ë gÇn tao. ThÞt cña tao rÊt ®éc. C¾n vµo tao lµ c¾n ph¶i b¶ chã. Tao th­¬ng mÑ con mµy, muèn cho mÑ con mµy trong s¹ch ®Êy th«i".

T«i vµ Quyªn ®i qua ®Êu ®Êt gi÷a ®ång. — d­íi ®Êu ®Êt, nh÷ng bôi thÇu dÇu, rau dÒn gai mäc ®Çy. Cã c¶ nh÷ng c©y ng« ®ång hoa ®á l¸ xanh. Quyªn hái :"Sao gäi lµ ®Êu ®Êt ?". T«i b¶o :"Ngµy x­a, vua Ba Vµnh ®µo n¬i nµy ®Ó ®ong qu©n nh­ ta ®ong thãc". Quyªn hái :"Kho¶ng bao nhiªu ng­êi ?". T«i b¶o :"Hai m­¬i ng­êi mét ngò, hai tr¨m ng­êi mét c¬". T«i vµ Quyªn ®Õn kho¶nh ruéng mÑ t«i vµ chÞ Ng÷ ®ang dì l¹c. N­íc x©m xÊp luèng, nhÊc c©y l¹c lªn lµ bËt gèc. Quyªn s¾n quÇn, còng léi xuèng bøt l¹c. Quyªn b¶o :"Nhµn thËt". MÑ t«i b¶o : "C« ¬i, ®Êy lµ c« míi chØ c­ìi ngùa xem hoa ®Êy th«i. C« thö tÝnh xem tõ khi h¹t l¹c gieo xuèng luèng nµy, ®Õn khi kÕt h¹t mÑ con t«i vÊt v¶ lÊm l¸p thÕ nµo !". ChÞ Ng÷ vÝ von :"Ai ¬i b­ng b¸t c¬m ®Çy. DÎo th¬m mét h¹t ®¾ng cay mu«n phÇn".

T«i ®¹p ph¶i æ dÕ. LÊy cuèc bíi ra, hµng ngh×n con dÕ ®Êt bÐo nóc nÝch bß nhung nhóc. MÑ t«i, chÞ Ng÷ bá dì l¹c b¾t dÕ. MÑ t«i xuýt xoa :"¤i chao, phóc ®øc ®Çy nhµ råi c¸c con ¬i !". ChÞ Ng÷ mõng :"C¸i nhµ ta råi giµu nhÊt lµng !".

Kho¶ng gÇn tr­a, thÊy ë ®­êng N¨m cã ®¸m ®«ng kªu la khãc lãc ®ang ch¹y. MÑ t«i tù d­ng ng· chói xuèng ruéng, thÊt thanh gäi t«i :"Nh©m ¬i Nh©m". T«i vµ chÞ Ng÷ sî h·i, t­ëng mÑ t«i tróng giã. MÑ t«i mÆt t¸i ®i, tay gi¬ tr­íc mÆt nh­ sê n¾n ai. MÑ t«i gäi :"Nh©m ¬i Nh©m. Sao em Minh con m¸u me ®Çy ng­êi thÕ nµy ?". ChÞ Ng÷ lay lay mÑ t«i :"U ¬i u, sao u nãi gë thÕ ?".

Cã mÊy ng­êi tõ ®¸m ®«ng trªn ®­êng N¨m bçng ch¹y t¸ch ra, b¨ng qua ®ång. Cã ai gµo to th¶m thiÕt :"Bµ Hïng ¬i (Hïng lµ tªn bè t«i) mau ra mµ nhËn x¸c con ®©y nµy". Anh Ngäc tãc dùng ng­îc, c¸i anh nhµ th¬ mµ t«i ®· gÆp ë ga chiÒu qua, ch¹y ë phÝa tr­íc. Anh nãi kh«ng ra h¬i, t«i nghe lo¸ng tho¸ng, chØ biÕt r»ng c¸i Minh em t«i vµ c¸i MÞ con d× L­u ®Ìo nhau ®i häc vÒ, qua ng· ba th× bÞ chiÕc «t« chë cét ®iÖn c¸n chÕt.

MÑ t«i l¨n lén gi÷a ruéng l¹c ®ang dì nham nhë. Nh÷ng con dÕ ®Êt bay nhanh, bay mét qu·ng l¹i bß, l¹i róc ®Çu xuèng bïn. ChÞ Ng÷ ®øng lÆng, m¾t ng¬ ngÈn thÊt thÇn nh×n vÒ d·y nói xa phÝa vßng cung §«ng S¬n, tùa nh­ kh«ng hiÓu sao bçng d­ng trêi cao phò phµng ®Õn thÕ.

Anh Ngäc, t«i vµ Quyªn ch¹y ra ®­êng. N­íc m¾t t«i giµn giôa. C¸i Minh míi 13 tuæi. C¸i MÞ míi 13 tuæi. T«i cßn ch­a kÞp lµm cho c¸i MÞ c¸i lång lÊy æi. Cßn c¸i Minh em t«i, con bÐ rÊt th¶o, nã suèt ®êi mÆc quÇn ¸o v¸, nã bao giê còng dµnh cho t«i nh÷ng quµ ngon nhÊt.

ChiÕc xe t¶i chë ba c©y cét ®iÖn ®æ nghiªng ë bªn vÖ ®­êng. Ng­êi ta dïng kÝch ®Ó n©ng b¸nh xe, t×m c¸ch kÐo x¸c c¸i Minh vµ c¸i MÞ ra. C¸i Minh n»m nghiªng, c¸i MÞ n»m sÊp, ®Ì lªn nhau. ChiÕc xe ®¹p róm rã bªn c¹nh.

T«i ®­a tay lªn miÖng ®Ó bÞt ©m thanh thæn thøc trong cæ cø thÊy bËt ra. T«i th­¬ng c¸c em t«i qu¸. RÊt ®«ng nh÷ng con ruåi bu quanh hai lç mòi c¸i Minh, c¸i MÞ. Anh Ngäc nhµ th¬ kh«ng biÕt lÊy ë ®©u ra n¾m h­¬ng cø hu¬ hu¬ tr­íc mÆt hai ®øa, khãi h­¬ng quÈn l¹i mét chç kh«ng bay lªn ®­îc. T«i sÏ kh«ng kÓ g× vÒ c¸i chÕt cña c¸i Minh, c¸i MÞ n÷a. ChiÒu h«m Êy ph¶i lµm ®¸m ma cho hai em t«i. Còng gièng nh­ mäi ®¸m ma ë lµng, ë ®Êy cã rÊt nhiÒu n­íc m¾t, nhiÒu lêi than v·n. T«i vµ mét thanh niªn trong lµng c¸ng d× L­u ra tËn ngoµi ®ång råi l¹i c¸ng vÒ. Quyªn còng ®i theo. Anh Ngäc cã lµm bµi th¬ vÒ sù viÖc nµy. T«i kh«ng hiÓu sao anh lµm th¬ ®­îc ë trong hoµn c¶nh nhÈn t©m nh­ thÕ.

• Bµi th¬ "§¸m Ma Trinh N÷ Trªn §ång"
  cña nhµ th¬ Bïi V¨n Ngäc

  T«i ®i ®­a ®¸m ma trinh n÷ trªn ®ång
  C¸i chÕt tr¾ng, c¸i chÕt tr¾ng xo¸
  Nh÷ng con b­ím tr¾ng, nh÷ng b«ng hoa tr¾ng
  Nh÷ng t©m hån tr¾ng, nh÷ng cuéc ®êi tr¾ng.
  ¬i hêi, t«i ®­a ®¸m ma trinh n÷ trªn ®ång
  T«i ®µo huyÖt, dµi mét mÐt t¸m, ngang b¶y m­¬i ph©n
  T«i ®µo huyÖt, s©u mét mÐt r­ìi
  ¬i hêi, t«i ch«n vµo ®©y tinh thÇn s¬ nguyªn
  ¬i hêi, nµy lµ vËt hiÕn tÕ cho ®Êt ®ai
  Trinh n÷ vÑn tuyÒn, c¸i chÕt tr¾ng xãa
  Nh÷ng con b­ím tr¾ng, nh÷ng b«ng hoa tr¾ng
  Nh÷ng t©m hån tr¾ng, nh÷ng cuéc ®êi tr¾ng
  ¬i hêi, t«i lãt vµo ngùc bµi th¬ tr¾ng tinh
  BÎ mét cµnh xanh mµ che m¾t nh×n
  Giã ph¬ phÊt, hån bay ph¬ phÊt
  Hån bay lªn, trªn c¸nh ®ång ng­êi
  T«i ®i ®­a ®¸m ma trinh n÷ trªn ®ång
  Trong ngµy nh­ thÕ, trong mét ngµy d­ng
  Trong ngµy nh­ thÕ, trong mét ngµy th­êng
  ¬i hêi, t«i ®i lÈn trong ®¸m ®«ng, trong sè ®«ng,
  trong lßng ng­êi, trong nçi ®au th­¬ng, trong thª l­¬ng...
  

ChiÒu h«m sau t«i ®­a Quyªn ra ga. D× L­u nãi m·i nh­ng Quyªn cø n»ng nÆc ®ßi vÒ. Chóng t«i ®i theo con ®­êng ®Êt men bªn r×a lµng qua ®Çm sen råi däc bê m­¬ng ng­îc vÒ huyÖn lÜ. Qua ®Çm sen chóng t«i ngåi nghÜ. Quyªn b¶o :"T«i ë ®©y ba ngµy mµ sao dµi qu¸".

Ga chiÒu huyÖn lÜ v¾ng vÎ. VÈn chØ cã kho¶ng h¬n chôc ng­êi ®øng ë s©n ga ®îi tµu. V¼ng l¹i tiÕng c¸t-xÐt nhµ nµo ®ang më. Tµu vµo ga. Hµnh kh¸ch lÇn l­ît lªn tµu. MÊy thÇy c« gi¸o cÊp ba tr­êng huyÖn. Bé ®éi. MÊy ng­êi bu«n chuyÕn. Mét thanh niªn ®eo kÝnh tr¾ng, tay x¸ch va li. Hai cÆp vî chång giµ. Quyªn.

Quyªn b¶o :"Anh g× ¬i ! T«i ®i nhÐ ! C¸m ¬n anh ®· ®i tiÔn t«i".

T«i ®øng ë s©n ga rÊt l©u. Tµu ®i khuÊt. T«i linh c¶m thÊy kh«ng bao giê cßn gÆp Quyªn n÷a.

T«i qua cöa so¸t vÐ vÒ lµng. Nh×n phÝa tr­íc chØ thÊy mét vÖt xanh nh« trªn ®ång vµng, xa mê lµ vßng cung §«ng S¬n. — ®Êy t«i cã rÊt nhiÒu th­¬ng nhí.

Ngµy mai trêi n¾ng hay m­a ? Thùc ra b©y giê víi t«i, trêi n¾ng hay m­a th¶y ®Òu v« nghÜa. T«i lµ Nh©m. Ngµy mai t«i 17 tuæi. Cã ph¶i ®Êy lµ tuæi ®Ñp nhÊt ®êi ng­êi ta kh«ng ?

-- NguyÔn Huy ThiÖp