Ch¶y §i S«ng ¥i
-- NguyÔn Huy ThiÖp

§o¹n s«ng ch¶y qua bÕn Cèc lia mét vßng cung ®Èy nh÷ng doi c¸t bªn båi vÒ m·i phÝa t©y. BÕn ®ß ë ngay gèc g¹o ®¬n ®éc ®Çu xãm. Con s«ng bÕn n­íc m¬ mµng vµ buån c« liªu, nöa nh­ chê ®îi, nöa nh­ hên dçi. Mïa hoa, trªn ngän c©y g¹o mµu ®á xao xuyÕn l¹ lïng. N­íc lê l÷ng tr«i, gi÷a tim dßng s«ng r¹ch mét mòi sãng dËp dån, ë ®Çu mòi sãng cã mét ®iÓm ®en tùa nh­ mòi gi¸o. BÕn ®ß tÜnh lÆng rÊt Ýt nh÷ng ng­êi qua l¹i. Mïa ®«ng cã c¶ nh÷ng con s¸o l«ng ®en ch©n vµng ®Ëu trªn sîi thÐp nÝu ®ß c¨ng tõ gèc g¹o sang phÝa kia s«ng. Chóng nghiªng nghiªng ®Çu xuèng dßng n­íc ch¶y tha thiÕt lÝu ra lÝu rÝu. ChiÒu xuèng, tiÕng chu«ng nhµ thê ë gi÷a bÕn Cèc lan trªn mÆt s«ng mang mang v« tËn. Con s«ng tùa nh­ giËt m×nh phót chèc sau ®ã l¹i lÆng im tr«i, gièng nh­ mét ng­êi hiÓu biÕt tÊt c¶ nh­ng ®ang m·i mª suy nghÜ, ch¼ng cÇn mµ còng ch¼ng thÌm biÕt ®Õn xung quanh chén rén nh÷ng g×.

Con s«ng vµ bÕn ®ß Êy g¾n víi ®êi t«i nh÷ng n¨m th¬ Êu. Håi Êy nhµ t«i ë c¸ch bÕn ®ß chõng n¨m tr¨m th­íc. Ngoµi giê ®i häc, thØnh tho¶ng t«i vÈn lang thang xuèng bÕn ®ß ch¬i.

Th­êng th­êng, t«i vÈn thÝch nhÊt mïa ®¸nh c¸ mßi. TiÕng gâ ®uæi c¸ lanh canh vµ tiÕng sãng vç oµm o¹p bªn m¹n thuyÒn nan lµm t«i mª m·i. — trªn mÆt s«ng, ¸nh sao mê mê h¾t xuèng nh÷ng vÖt l¨n t¨n bµng b¹c ®Ñp ®Õn l¹ lïng. Hµng chôc thuyÒn thóng bÐ nhá lÆng tê tr«i trªn mÆt n­íc. TiÕng ho hóng h¾ng, tiÕng rÝt thuèc lµo vµ tiÕng lÇm rÇm ®äc kinh cÇu nguyÖn nghe thó v« cïng. VÒ s¸ng, mét d·i s­¬ng mï bu«ng táa trªn s«ng, kh«ng thÓ ph©n biÖt ranh giíi gi÷a bÕn víi bê, gi÷a ®­êng mÆt s«ng víi nÒn trêi n÷a. Nh÷ng con c¸ mßi mµu tr¾ng bµng b¹c ®Çy trong lßng thuyÒn. Mïi khãi th¬m nång vµ mïi c¸ n­íng th¬m ngËy lan trong kh«ng khÝ ban mai trong s¹ch. TÊt c¶ nh÷ng quang c¶nh Êy vµ c¶m gi¸c Êy ®Òu thËt tuyÖt vêi. TuyÖt vêi h¬n n÷a cßn lµ truyÒn thuyÕt huyÔn hoÆc vÒ con tr©u ®en ë khóc s«ng nµy. Nh÷ng ng­êi ®¸nh c¸ ban ®ªm qu¶ quyÕt ®· nh×n thÊy nã. Nã th­êng xuÊt hiÖn vµo lóc nöa ®ªm. Nã ë d­íi ®¸y lßng s«ng lao lªn mÆt n­íc. Toµn th©n bãng nhÈy, ®«i sõng vót cao, mâm thë ph× ph×, con tr©u phi trªn mÆt n­íc nh­ phi trªn c¹n. Con tr©u ph× bät, n­íc d·i cña nã tùa nh­ trøng c¸. NÕu ai may m¾n híp ®­îc bät Êy sÏ cã søc lùc phi th­êng, b¬i lÆn d­íi n­íc giái nh­ t«m c¸.

TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nh­ thÕ ®èi víi tuæi th¬ cña t«i cã søc l«i cuèn l¹ k×. Th©m t©m, t«i vÈn ­íc mong nh×n thÊy con tr©u, biÕt ®©u t«i ch¼ng ®­îc h­ëng ®iÒu k× diÖu ? HÔ cø chËp tèi lµ t«i bá nhµ ra ®i, mÆc kÖ s¸ch vë vµ nh÷ng lêi khuyªn cña mÑ. T«i xuèng bÕn ®ß, n¨n nØ nh÷ng ng­êi ®i ®¸nh c¸ mßi ®Ó gióp kh«ng c«ng cho hä. Th­êng t«i ph¶i v· bät mÐp míi cã mét ng­êi nµo ®Êy th­¬ng h¹i cho t«i ngåi ghÐ lªn thuyÒn.

-- ChØ qua bÕn Cèc th«i nh¸ ! -- ¤ng chñ hµo hiÖp cña t«i mÆc c¶ -- Th»ng ngu nh­ chã, trêi rÐt thÕ nµy vÒ mµ n»m æ. Mµy ®Þnh häc ®¸nh c¸ mßi ®Ó lµm g× thÕ ?

-- Nã ®Þnh lín lªn lËp hîp t¸c x· ! -- Mét g· bÐo l¼n vµ ®en trïi tròi ë chiÕc thuyÒn bªn mØm c­êi th©m hiÓm. -- Giªsuma ! ¤ng lâi ®· sµnh ®i ®¸nh c¸ ®ªm th× ta chØ cßn x­¬ng c¸ mµ ¨n th«i ®Êy !

-- Qu¨ng nã xuèng s«ng cho Hµ B¸ b¾t ! -- Mét g· nµo ®Êy h¨m däa, thuyÒn g· l­ít qua vµ g· dïng m¸i chµo thóc vµo s­ên t«i ®au ®iÕng.

-- ¤ng cho nã ®i xói c¶ mÎ c¸ ®ªm nay lµ ¨n ®ßn ®Êy ! -- Mét l·o m¾t chét gÇm gõ, l·o gi¬ m¸i chÌo ch¼ng cã vÎ g× lµ ®ïa bìn c¶.

-- Th«i mµy xuèng ®i ! -- ¤ng chñ cña t«i hèt ho¶ng -- C¸i l·o trïm ThÞnh kh«ng ®òa víi l·o ®­îc ®©u !

-- Ch¸u xin b¸c... T«i rªn rØ -- B¸c b¶o cho ch¸u ®Õn cuèi bÕn Cèc c¬ mµ !

-- Cèc víi cß g×... -- ¤ng chñ cña t«i l¸i thuyÒn vµo bê, nöa nh­ bùc béi nöa nh­ ng­îng ngÞu -- Mµy chØ míi ngåi mµ n­íc trµn c¶ vµo thuyÒn, ®Õn cuèi bÕn Cèc th× tao xuèng d­íi ®¸y s«ng víi Hµ B¸ µ ?

T«i léi xuèng thuyÒn nh×n theo, n­íc m¾t rµn rôa. Cã con c¸ g× thóc vµo gi÷a bäng ch©n t«i, t«i c¶m thÊy c¸i v©y cña nã ®ông vµo nhên nhên mÒm m¹i.

Cã lÇn t«i ®­îc chÝnh g· bÐo l¼n vµ ®en trïi tròi cho ngåi lªn thuyÒn. G· tªn lµ T¶o. G· cã ®«i m¾t lê ®ê nh­ lµ m¾t c¸, mét vÕt sÑo báng ë bªn m¸ bªn tr¸i to b»ng bµn tay lµm mÆt cña g· biÕn d¹ng h¼n ®i. G· nãi víi t«i b»ng giäng mÒm m¹i vµ tr¬n tuån tuét:

-- Tao cho chó mµy lªn thuyÒn nh­ng tao b¶o g× ph¶i nghe ®Êy... Håi tao b»ng tuæi chó mµy tao còng ®i ®¸nh c¸ ®ªm. Tao qu¨ng l­íi xuèng dßng s«ng råi ra søc kÐo. H«m Êy m­a phïn rÐt rÐt lµ... L­íi nÆng nh­ cïm. Tao nghÜ phen nµy ph¶i ®­îc mét mÎ c¸ lín... Khi tao kÐo l­íi lªn thuyÒn th× mµy cã biÕt g× trong l­íi hay kh«ng ? Mét c¸i ®Çu l©u ng­êi chÕt ! Tãc xâa rò r­îi v­íng nh÷ng sîi rong dµi nh­ giun ®òa. C¸i ®Çu ng©m n­íc tr­¬ng ph×nh mâm nh­ qu¶ thÞ ! M¸u bÕt ë hai lç mòi nh¬m nhíp nh­ n­íc d·i ng­êi... Tao ®ông tay vµo hai hµm r¨ng th× nã tôt ngay khái lîi, nh÷ng c¸i ch©n r¨ng ba ngh¹nh dµi b»ng ®èt tay dÝnh ®Çy nh÷ng sîi d©y ch»ng bÐ nh­ sîi chØ... Hai m¾t cña c¸i ®Çu l©u th« lè nh×n tao, hai c¸i con ng­¬i tõ tõ ®ïn khái hèc m¾t cø thÕ phång ra nh­ cã ng­êi b¬m kh«ng khÝ...

T«i sî t¸i ng­êi. Con thuyÒn kh«ng ng­êi ®iÒu khiÓn quay trßn t¹o thµnh nh÷ng xo¸y n­íc nhá. T¶o bæng qu¸t lªn:

-- ChÌo g× l¹ thÕ ? §· sî v·i ®¸i ra quÇn råi h¶ ? -- T¶o ®­a ngãn tay chuèi m¾m tóm lÊy ngùc t«i -- T«i xin mêi «ng cót khái thuyÒn ngay ! ¤ng ë trªn thuyÒn råi t«i l¹i kÐo ph¶i ®Çu l©u ng­êi th× th«i t«i chÕt !

T«i khãc nøc në, l¹y van rèi rÝt. ThuyÒn cña chóng t«i ®ang ë gi÷a s«ng, c©y g¹o ë phÝa bÕn ®ß tr«ng xa nh­ mét bµn tay bÐ nhá nhiÒu ngãn khua lªn bÇu trêi ®ïng ®ôc.

-- Nh¶y xuèng ! T¶o nhe hµm r¨ng nhän ho¾t qu¸t lªn hung d÷ -- ¤ng cho m¸i chÌo vµo g¸y b©y giê !

T«i tr­ên xuèng d­íi dßng n­íc vµ lÆng lÏ b¬i, m¾t h­íng vÒ phÝa c©y g¹o lµm chuÈn. T¶o cho thuyÒn b¬i ng­îc dßng, giäng c­êi cña g· rên trªn mÆt n­íc:

-- B¬i cho cÈn thËn ®Êy nh¸ ! Chç Êy lµ chç ngµy tr­íc tao kÐo ®­îc ®Çu l©u ®Êy !

T«i c¾n chÆt r¨ng ®Ó khái ßa khãc. Tr¸i tim nhá bÐ cña t«i th¾t l¹i. N­íc ch¶y rÊt xiÕt, t«i bçng hiÓu ra n­íc ch¶y bao giê còng xiÕt, cã ®iÒu ph¶i cè mµ b¬i cho ®Õn ®­îc bê...

Còng cã mét lÇn t«i theo trän vÑn buæi ®¸nh c¸ ®ªm. LÇn Êy t«i ngåi thuyÒn cña trïm ThÞnh. L·o giµ chét m¾t nµy rÊt næi tiÕng v× nh÷ng c©u chuyÖn rïng rîn trong cuéc ®êi m×nh. Håi trÎ l·o tõng ®i lÝnh cho T©y. Vî l·o cã hai ®øa con da tr¾ng m¾t xanh mòi lâ. L·o giÕt th»ng quan ba T©y ®Ó chiÕm mô vî. Nh÷ng vô trém lín trém nhá trªn phè ch¾c cã dÝnh lÝu ®Õn l·o v× cø thØnh tho¶ng œy ban l¹i gäi l·o giam Ýt ngµy. L·o më qu¸n m× v»n th¾n nh­ng ng­êi ta ®ån l·o dïng thÞt chuét ®¸nh b¶ th¹ch tÝn. B¸t m× v»n th¾n mang cho chã ¨n chã chÕt. Ng­êi ¨n thÞt chã còng l¹i chÕt lu«n. Qu¸n më nöa th¸ng th× l·o dÑp tiÖm, l·o chÊt r¬m vµo trong qu¸n råi ®èt ®ïng ®ïng. Cã ng­êi kÓ r»ng khi löa bèc cao th× ë trong qu¸n cã con chuét to b»ng b¾p ch©n ng­êi phãng th¼ng ra ngoµi cø c­êi hÒnh hÖch... C¸i l·o trïm ThÞnh khñng khiÕp thÕ mµ ®ång ý cho t«i ®i theo. T«i trÌo vµo thuyÒn mµ run nh­ rÏ. Nh­ng råi chÝnh niÒm say mª huyÒn diÖu ®· th¾ng trong t«i. T«i b¾t ®Çu chÌo vµ cè lµm tèt nh÷ng ®iÒu l·o giµ sai b¶o.

L·o giµ b¾t t«i l¸i thuyÒn men theo bê s«ng bªn lë. ThuyÒn l·o bá c¸ch thuyÒn kh¸c ®Õn nöa c©y sè. T«i nh×n c¸ch l·o ®iÒu khiÓn con thuyÒn vµ hiÓu ®©y thùc lµ tay bîm giµ trong nghÒ s«ng n­íc... L·o biÕt nh÷ng chç thuyÒn nªn dõng l¹i. Còng cã nhiÒu khi l·o n»m hµng giê nöa thøc nöa ngñ kÖ t«i xoay së. Kho¶ng qu¸ nöa ®ªm l·o tØnh nh­ s¸o vµ bçng huyªn thuyªn ®ñ c¸c thø chuyÖn.

-- C¸i nghÒ ®¸nh c¸ lµ nghÒ cã sím bËc nhÊt -- L·o nãi víi t«i -- Anh em «ng th¸nh Simon tr­íc kia còng ®i ®¸nh c¸. §øc chóa Giªsu tr«ng thÊy míi b¶o hä r»ng: "C¸c «ng h·y ®i theo t«i, t«i sÏ biÕn ®æi c¸c «ng thµnh nh÷ng kÎ ®¸nh l­íi ng­êi" -- L·o giµ rÝt h¬i thuèc lµo råi l¹i buån buån nãi tiÕp -- H«m nä trªn huyÖn c«ng an hái tao: "¤ng lµm nghÒ g× ?" Tao b¶o lµm nghÒ ®¸nh c¸. Hä c­êi l¨n lén: "¤ng ®¸nh l­íi ng­êi th× cã !" MÑ kiÕp ! Hãa ra tao thµnh «ng th¸nh Simon chø cßn g× n÷a !

-- Trong c¸c thø nghÒ th× nghÒ ¨n trém lµ nhµn nh· nhÊt... Cã lÇn trêi ®ang m­a phïn, mÊy th»ng ¨n s­¬ng bªn lµng b¶o tao: "B¸c trïm ThÞnh nµy, b©y giê mµ cã thÞt chã ngåi ¨n th× thÝch !" Tao b¶o: "§Õn nhµ trïm ThÞnh muèn g× ®­îc nÊy !" Tao nãi thÕ th«i, còng lo thät d¸i... Chît nhí ban chiÒu nhµ ch¸nh tæng Thi giÕt chã... ThÕ lµ kho¸c ¸o ra ®i, tao ®Õn gÇn bÕp thÊy mïi gi¶ cÇy bông ®· mõng thÇm. Ngã lªn nhµ trªn thÊy ®¸m tæ t«m. Tao míi ®µng hoµng ®i vµo trong bÕp nãi víi ng­êi ë: "ThÞt chã ®­îc ch­a ? C¸c cô ®ang giôc cuèng lªn trªn nhµ... T¾t ®Ìn ®i ! §Ó t«i lÊy cho c¸c b¸c mét b¸t ¨n thÇm d­íi bÕp råi t«i bª nåi lªn cho c¸c cô !" MiÖng nãi tay lµm... MÊy th»ng gµ mê chói vµo b¸t thÞt cßn tao bª nåi cót th¼ng !

L·o c­êi khïng khôc. T«i nghe l·o c­êi mµ lßng cén lªn mét nçi bøc bèi vµ chua xãt l¹. — phÝa doi c¸t bªn s«ng vÇng tr¨ng l­ìi liÒm táa ¸nh s¸ng xanh mê ¶o. Giã thæi m¬n man. Cã con chim g× ¨n ®ªm bay qua kªu rÊt thèng thiÕt. MÆt s«ng nh­ réng h¼n ra ch¼ng cã bÕn bê g× c¶. PhÝa ®»ng c©y g¹o, nh÷ng tia s¸ng hång cña buæi ban mai b¾t ®Çu le lãi...

T«i hái trïm ThÞnh:

-- B¸c ¬i, thÕ chuyÖn tr©u ®en cã thùc hay kh«ng ?

Trïm ThÞnh bËt c­êi, l·o ng¶ ng­êi ra sau l¸i, tia s¸ng tõ trong hèc con m¾t lµnh nhay nh¸y:

-- Tao ®· ®¸nh c¸ trªn khóc s«ng nµy s¸u chôc n¨m trêi. Tao thuéc tõng luång l¹ch mét... ChuyÖn con tr©u ®en chØ lµ chuyÖn ®ån nh¶m nhÝ... Mµy h·y tin tao, ë bÕn Cèc nµy th× chuyÖn giÕt ng­êi ¨n c­íp cã thùc, ngo¹i t×nh cã thùc, cê b¹c cã thùc, cßn chuyÖn tr©u ®en lµ gi¶.

T«i lªn mét tiÕng thë dµi. Con thuyÒn bång bÒnh tr«i xu«i.

Mét l¸t, thuyÒn cña chóng t«i t×m c¸ch vßng ra tim s«ng. Nh÷ng con thuyÒn kh¸c côm dÇn mét chç, tiÕng gâ lanh canh vang trªn mÆt n­íc nghe rÊt rén rµng. Trïm ThÞnh bæng nhiªn chåm dËy, giäng l·o l¹c ®i rÊt l¹:

-- Luång c¸ !

Nh÷ng con thuyÒn kh¸c còng ®· ph¸t hiÖn ra ®­îc luång c¸. Mét cuèc giµnh giËt diÔn ra, tiÕng l­íi nÐm xuèng mÆt s«ng rµo rµo. ThuyÒn cña chóng t«i bÞ kÑp gi÷a nh÷ng thuyÒn kh¸c, kh«ng sao tung l­íi ra ®­îc. Trïm ThÞnh lµu bµu ch­ëi rña. L·o ®iÒu khiÓn thuyÒn vät lªn lµm t«i ng· ngöa. T«i ®Þnh ngåi dËy th× thuyÒn chßng chµnh lËt nghiªng hÊt t«i xuèng n­íc. T«i kh«ng hiÓu ngay ®­îc t×nh thÕ m×nh. N­íc sÆt vµo miÖng khiÕn t«i nghÑt thë. Mét nçi ho¶ng hèt l¹nh buèt l­ít trong tim ãc. T«i gµo thÊt thanh kªu cøu. Ch©n t«i cøng ®ê, ®au buèt l¹ lïng. T«i ch×m xuèng n­íc. T«i bçng ho¶ng sî ®iªn cuång v× nhí nh÷ng ng­êi ®¸nh c¸ cã lÖ kh«ng cøu nh÷ng ai chÕt ®uèi... T«i mª lÞm ®i, thÊp tho¸ng nghe cã tiÕng ai nh­ ®ang t©m sù víi m×nh:

-- N¨m nay Hµ B¸ ch­a b¾t ng­êi nµo !

TiÕng mét phô n÷ thÊt thanh. T«i ngÊt lÞm ®i, thÊy c¶ bÇu trêi sËp xuèng...

ooo000ooo

Khi t«i tØnh dËy, t«i thÊy m×nh n»m trªn con ®ß ngang. Ngåi bªn c¹nh t«i lµ mét phô n÷ kh¨n trïm kÝn mÆt. §«i m¾t to ®en nh×n t«i mõng rì:

-- ThÕ lµ tØnh råi... Em ¨n mét tÝ ch¸o nhÐ ?

T«i cè nhám dËy, bông d¹ trèng rçng vµ ®au cån cµo, ch©n tay t«i run bÇn bËt. T«i ®ãn b¸t ch¸o c¸ nãng mµ cÇm kh«ng v÷ng.

-- §Ó chÞ bãn cho -- Ng­êi phô n÷ nãi dÞu dµng -- ChÞ t­ëng em chÕt. Ch©n tay em cøng ®ê ra... L·o T¶o dèc trong bông em ®Õn nöa v¹i n­íc. Em lµ liÒu l¾m ! §i ®¸nh c¸ ®ªm víi l·o trïm ThÞnh cã ngµy chÕt toi mÊt x¸c !

-- ChÞ cøu em µ ? -- T«i hái.

-- »... ChÞ nghe tiÕng em kªu cøu.

-- Bän ®¸nh c¸ ®ªm ¸c l¾m chÞ ¹ -- T«i buån rÇu nãi -- Hä nghe thÊy em kªu cøu mµ cø lê ®i...

-- §õng tr¸ch hä thÕ -- Ng­êi phô n÷ an ñi t«i, giäng nãi ng©n nga nh­ h¸t -- Cã ai yªu th­¬ng hä ®©u... Hä ®ãi mµ ngu muéi l¾m...

T«i ng¹c nhiªn nghe lêi chÞ, ch­a ai ®i nãi víi t«i nh÷ng ®iÒu nh­ thÕ. Buæi s¸ng h«m Êy trêi ®Ñp tuyÖt vêi. Mïa ®«ng th­êng cã nh÷ng ngµy n¾ng Êm t­¬ng tù thÕ nµy: mÆt trêi hµo phãng tr¶i trªn mÆt ®Êt tÊt c¶ hµo quang rùc rì cña m×nh. Trêi xanh ng¨n ng¾t, mét lµn giã thæi lµm nh÷ng h¹t c¸t trªn thuyÒn xo¸y thµnh lèc nhá. — bªn kia s«ng cã tiÕng ai h¸t mét bµi rÊt l¹, tiÕng h¸t thËt buån:

"Ch¶y ®i s«ng ¬i
B¨n kho¨n lµm g× ?
Råi s«ng ®·i hÕt
Anh hïng cßn chi ?..."

TiÕng h¸t l¬ löng bay trªn mÆt s«ng. H¬i n­íc ë trªn mÆt s«ng bèc lªn ngïn ngôt. Lßng t«i trµo d©ng c¶m gi¸c dÔ chÞu l¹ lïng, nh­ võa t¾m xong, nh­ võa géi röa ®­îc ®iÒu u ¸m.

ThÕ lµ tõ Êy t«i quen chÞ Th¾m. ChÞ Th¾m nhµ trong bÕn Cèc. Nhµ chÞ nghÌo l¾m. Suèt ngµy chÞ ë trªn con ®ß ngang, mét tÊm kh¨n vu«ng ®en trïm mÆt.

Cã lÇn t«i hái chÞ Th¾m vÒ chuyÖn tr©u ®en. ChÞ b¶o:

-- Tr©u ®en cã thùc ! Nã ë d­íi n­íc. Khi nã lªn bê lµ nã mang cho ng­êi ta søc m¹nh... Nh­ng nh×n thÊy nã, ®­îc nã ban ®iÒu k× diÖu ph¶i lµ ng­êi tèt.

T«i tin lêi chÞ. Lßng t«i vÈn h»ng Êp ñ tr«ng thÊy ®iÒu k× diÖu Êy.

-- Con ng­êi ta t¨m tèi l¾m... -- ChÞ nãi víi t«i khi hai chÞ em ngåi trªn mòi ®ß chê kh¸ch sang s«ng. -- Con ng­êi v« t©m nhiÒu nh­ bôi bÆm trªn ®­êng...

T«i nghe chÞ nãi, m¾t ngã nh×n nh÷ng b«ng g¹o, thØnh tho¶ng l¹i khÏ khµng bu«ng nh÷ng c¸nh ®á th¾m trªn b·i c¸t ­ít.

T«i thiu thiu ngñ, v¨ng v¼ng lêi chÞ ®ang kÓ thñ thØ sù tÝch c¸c th¸nh trªn n­íc Thiªn §µng:

-- Ngµy xöa ngµy x­a ë xø Jªruxalem cã mét con ng­êi...

ooo000ooo

Mïa hÌ n¨m Êy nhµ t«i chuyÓn vÒ thµnh phè. ThÕ lµ t«i xa bÕn Cèc, xa chÞ Th¾m. Khi t«i ra ®i, chÞ Th¾m gäi t«i xuèng ®ß cho ¨n ch¸o c¸. T«i còng kh«ng ngê ®ã lµ b¸t ch¸o c¸ mßi cuèi cïng t«i ¨n trong thêi trai trÎ. Mét cuéc sèng míi më ßa ra tr­íc mÆt t«i. Thµnh phè còng b¸n c¸ mßi nh­ng lµ thø c¸ ®· ®­îc ­íp kh«, rót ruét.

T«i còng ch¼ng biÕt t«i hßa cïng víi nhÞp sèng thµnh phè tõ khi nµo n÷a. T«i lín dÇn lªn, h¨m hë ®uæi theo bao ®iÒu phï du. KØ niÖm vÒ mïa c¸ mßi vµ chuyÖn tr©u ®en trong thêi th¬ Êu cña t«i phai nh¹t dÇn ®i.

N¨m ngo¸i, bçng nhiªn t«i cã dÞp trë vÒ qua bÕn Cèc. B©y giê t«i ®· tr­ëng thµnh. T«i lµm c«ng chøc ë së, lÊy vî, ®Î mét ®µn con ®«ng ®óc. Cuéc sèng tr­ëng gi¶ no ®ñ bao bäc lÊy t«i. Cã lÏ t«i còng ch¼ng cã g× phµn nµn cuéc sèng. ­íc m¬ tuæi trÎ nh­êng chç cho bao nhu cÇu thiÕt thùc.

BÕn Cèc vÈn hÖt nh­ x­a. C¸ mßi ph¬i tr¾ng trªn bê. BÕn ®ß rÊt Ýt nh÷ng ng­êi qua l¹i. C©y g¹o vÈn ®øng c« ®¬n chèn cò, mµu hoa rùc ®á xao xuyÕn bån chån. T«i b­íc xuèng ®ß mµ lßng båi håi kh«n t¶.

Trªn ®ß, mét bµ cô giµ ®ang ngåi t­ lù. T«i b­íc l¹i gÇn khÏ hái:

-- Cô ¬i, chÞ Th¾m l¸i ®ß cßn ë ®©y kh«ng ?

-- Th¾m ­ ? -- Bµ cô tho¸ng ®çi ng¹c nhiªn. T«i ®øng lÆng ng­êi khi nhËn ra con ®ß cò. KØ niÖm Êu th¬ bçng vôt hiÖn vÒ.

-- ¤ng quen nhµ Th¾m ­ «ng ? -- Bµ cô hái t«i, giäng nãi nghÑn ngµo -- Bao nhiªu n¨m nay ch¼ng hÒ cã ai hái th¨m nhµ Th¾m... Nhµ Th¾m chÕt ®uèi hai chôc n¨m råi !

T«i ßa lªn khãc nøc në. Xung quanh s«ng n­íc nhßa ®i. Bµ cô l¸i ®ß vÈn ®ang rÇu rÇu kÓ lÓ:

-- Khèn n¹n ! Nhµ Th¾m cøu ®­îc bao nhiªu ng­êi ë khóc s«ng nµy... ThÕ mµ cuèi cïng nã l¹i chÕt ®uèi mµ kh«ng ai cøu...

Bªn s«ng l¹i v¼ng tiÕng h¸t thuë nµo tª t¸i:

"Ch¶y ®i s«ng ¬i
B¨n kho¨n lµm g× ?
Råi s«ng ®·i hÕt
Anh hïng cßn chi ?..."

T«i muèn gµo lªn chua xãt. T«i bçng nhiªn thÊy cuéc sèng hiÖn giê cña t«i v« nghÜa xiÕt bao. Con tr©u ®en, con tr©u ®en trong thêi th¬ Êu cña t«i nay ë ®©u råi ?

Bªn s«ng cã tiÕng ai gäi ®Õn lµ r¸o riÕt:

-- §ß ¬i... ¬i ®ß ! §ß ¬i ! ¬i ®ß !

-- NguyÔn Huy ThiÖp