HOÀNG Cầm- nhà thơ tân cổ điển
Không hiểu sao trong tâm thức thơ ca của tôi luôn ám ảnh bởi Hàn Mạc Tử và Hoàng Cầm, dù thơ của hai thi sĩ này rất khác nhau về hồn thơ và giọng điệu. Hàn Mạc Tử thăng hoa cõi trầm vào cõi mơ: "Thơ có tích và chiêm bao có tuổi", Hoàng Cầm lại phất cánh diều thơ từ trầm tích của văn hoá Kinh Bắc "Giải yếm lòng trai phải phất cờ". Hàn Mạc Tử mất năm 28 tuổi (1940) cũng là lúc Hoàng Cầm xuất hiện trong làng thơ và tới nay đã 78 tuổi vẫn còn sung bút. Tôi nhớ hồi nhỏ đã từng chép tay hàng chục bài thơ của Hàn Mạc Tử, và sau chiến tranh trở về Hà Nội (1976) tôi lại mải miết chép vào sổ tay tập thơ Về Kinh Bắc từ bản thảo của Hoàng Cầm, bởi thơ ông rất lôi hút những nhà thơ trẻ chúng tôi lúc bấy giờ. Qủa là thơ Hoàng Cầm có một ma lực kỳ lạ ở sự cách tân, ở hồn cốt văn hoá làng quê Việt.
Thực ra, thế hệ chúng tôi lớn lên sau vụ Nhân văn- Giai phẩm ít được đọc Hoàng Cầm dù trước Cách mạng 1945, ông đã đóng góp không nhỏ cho kịch thơ với hai vở Hận Nam quan và Kiều Loan cùng với những bài thơ kháng chiến, tiêu biểu là Bên kia sông Ðuống nổi tiếng và trường ca Tiếng hát Quan họ. Thơ của ông đẹp một vẻ đẹp thướt tha mà lại dạt dào, hào sảng:
Sông Ðuống trôi đi
Một dòng lấp lánh
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ
Những hình ảnh thân thương gần gũi của quê làng vào thơ ông bỗng trở nên sang trọng lạ lùng:
Những cô hàng xén răng đen
Cười như mùa thu toả nắng
Nói như nhà thơ Nguyễn Thuỵ Kha thì thơ Hoàng Cầm "trầm đầy một nỗi phương Ðông". Ðúng như vậy, cái "nỗi phương Ðông" luôn "trầm đầy" chính là nhờ ông đã nhập hoà hồn thơ mình vào chiều sâu văn hoá Việt để rồi hiện ra trên trang giấy với dáng vẻ năng động của thơ mói trong sự luân chuyển về hiện đại.
30 năm vắng bóng trên thi đàn (1958- 1988) lại chính là thời gian mà Hoàng Cầm đã tạo nên sự đột khởi trong sự nghiệp thơ của ông bằng tập Về kinh Bắc và nhiều tập thơ lẻ như Men đá vàng, Mưa thuận thành, 99 bài tình.... Nhiều bài thơ trong tập thơ này, mà đặc biệt là tập Về kinh Bắc đã trở thành "ngôn truyền" trong công chúng với những Lá diêu bông, Qủa vườn ổi, Cây tam cúc, Cỏ bồng thi... Theo Hoàng Cầm thì Về kinh Bắc chính là tập thơ cột sống của đời ông. Ðây là một tập thơ mà tinh tuý của văn hoá Quan họ- Kinh Bắc đã được chưng cất, kết đọng lại. Ông chia tập thơ thành các "nhịp" với những đêm Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ như nén lại để rồi làm thăng hoa thơ Việt trong một không gian, thời gian thực ảo biến hoá khôn lường. Ðọc thơ ông, ta gặp một con người Việt nguyên khôi qua hơi thở của lục bát, ngũ ngôn và nhịp tự do tài tình lướt qua khuôn phép. Chính vì thế mà thơ ông không cũ đi trong cổ điển,và cũng không quá xa lạ trong hiện đại.
Mảng thơ tình của Hoàng Cầm lại là một đóng góp đáng kể về cảm giác tình yêu trong thơ ca. Ðấy là một cảm giác si mê hưng phấn trong ái tình, mà có người nhầm tưởng là kích động nhục cảm. Thực ra, nhục cảm trong thơ tình Hoàng Cầm luôn đa nghĩa, mà cuối cùng hướng về cái đẹp e ấp luôn có nguy cơ biến mất. Trong đời thực, Hoàng Cầm là một người đa cảm và cũng đa tình lắm. Da trắng, môi son vẫn còn phảng phất trên gương mặt chữ điền dưới mái đầu bạc trắng như cước. Cho dù đã gần tuổi 80, ông vẫn thường khát khao một mối tình chân thành, đắm đuối. Có lẽ nhờ thế mà trái tim trong thơ ông vẫn rộn ràng những điệu nhạc xa xăm:
Ai bảy mươi tươi ròn
Nằm mơ đưa võng mẹ
Ru say dòng mẫu hệ
Vòng tay quê bế bồng
hoặc:
Em ơi! em ơi!
Tóc xanh bạc óng
Như hai con sóng
Dễ gì chẻ đôi...
Ngoài tình yêu và thơ ca, Hoàng Cầm cũng là người còn nhiều đam mê khác. Mươi năm lại đây, nhiều bài phê bình, tiểu luận và hồi ký của ông thường làm giật mình người đọc về một trí tuệ và khả năng sung mãn trong sáng tạo. Tập Văn xuôi Hoàng Cầm khoảng 500 trang đang sắp sửa phát hành, sẽ cung cấp cho bạn đọc nhiều điều lý thú bất ngờ. Tuy sức đã yếu, Hoàng Cầm vẫn khao khát được chung tay với Hội nhà văn ra một tờ báo THƠ để thúc đẩy thơ ca ngày càng đạt tới những thành công mới và đáp ứng nhu cầu của công chúng yêu thơ. Ðọc những lời tâm sự của ông trên báo, càng thấy khát vọng ấy của ông nhức nhối đến chừng nào: "Thơ là một mặt vô cùng trọng yếu của đời sống tinh thần dân tộc ta, thì lại không có một tờ báo dẫu chỉ là hai trang thôi!. Lấy đâu ra sức mạnh đẩy thơ lên tới mức hiện đại hoá văn chương và nghệ thuật cho kịp với các trào lưu thế giới?"...
Nhưng mà, dù chưa có báo THƠ, Hoàng Cầm vẫn lặng lẽ sáng tạo. Hôm qua, ông lại vừa đọc cho tôi nghe mấy bài thơ mới, và vẫn còn tiếp tục sửa chữa. Nhìn ông tóc bạc, da trắng, môi son và cặp mắt ánh lên những tia sáng đắm đuối, tôi như thấy cả thời tuổi trẻ của ông vẫn còn song hành cùng ông trên con đường văn chương đầy mê đắm.
(Nguyễn Trọng Tạo- báo Thừa Thiên Huế 29/8/2000)
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn