Mười tám bát cơm riêu.
Lê Nại, người làng Mộ Trạch, huyện Ðường An (nay là huyện Bình Giang) tỉnh Hải dương, học giỏi, đỗ đến Trạng nguyên đời Lê Uy Mục (1505), làm quan đến hữu thị lang, tước Ðạo trạch bá. Ông thuở bé nhà rất nghèo, phải vừa học, vừa dạy thêm con em trong làng để độ khẩu.
Thượng thư Vũ Quỳnh,
người đồng ấp, nghe biết tài học của thầy đồ bèn gọi đến gả con gái cho
và cho ở gửi rể trong nhà. Nhưng từ khi vào ở gửi rể, Lê Nại chỉ ngồi thừ
suốt ngày, không chịu học hành, mà cũng chẳng buồn mó đến bất cứ việc gì.
Vũ Quỳnh rất lấy làm lạ, đến hỏi người bố Lê Nại. Ông bố trả lời:
- Con nhà học trò nghèo, được nương thân vào cửa cao quý, lại được đội
ơn nuôi dưỡng dạy dỗ, lẽ nào lại dám sao nhãng học hành hoặc lười biếng
với công việc của gia đình ân nhân được?. Nhưng có điều này, tôi hỏi
khí không phải: không rõ mỗi ngày tướng công cho cháu ăn uống như thế nào?
Vũ Quỳnh vẫn chưa
hiểu, cười khiêm tốn mà trả lời:
- Nhà nho thanh đạm, nhà có gì ăn thì vẫn tiếp đặt con rể như thế thôi!
Ông bố mới bảo:
- Con tôi nó ăn khác thường lắm. Có lẽ vì nó ăn chưa được no mà không
dám nói ra chăng?
Vũ Quỳnh về, bảo
người nhà dọn cơm riêng cho Lê Nại, tăng phần lên gấp bội. Cho ăn một
đấu, học đến tối; cho ăn một đấu năm lẻ học đến trống canh ba; cho ăn
một đấu tám lẻ, học đến trống canh tư. Vũ Quỳnh nói:
- Rể ta tài khí phi thường, nhất định sẽ làm nên sự nghiệp!.
Liền bảo người nhà cứ định mức mỗi bữa ăn là hai đấu. Từ đấy Lê Nại đọc sách suốt ngày liền đêm không thấy chán. Một hôm muốn thử tài chàng rể, Vũ Quỳnh thình lình đến thăm Lê Nại trong phòng học, rồi bảo ông tức cảnh một bài về việc ăn học của mình. Lê Nại không nghĩ ngợi gì, đọc ngay bài tán sau đây:
Mộ Trạch tiên sinh
Dĩ thực vi danh,
Thấp bát bát phạn,
Thập nhị bát canh,
Khôi nguyên cập đệ,
Danh quán quần anh,
Sức chi giã cự,
Phát chi giã hoành...
Nghĩa là:
Thầy đồ Mộ Trạch,
Nổi tiếng ăn nhiều
Mười tám bát cơm,
Mười hai bát riêu,
Ðỗ đầu khoa bảng,
Danh tiếng nêu cao,
Súc tích đầy đủ,
Phát triển dồi dào!
Bố vợ và chàng rể đều cả cười. Quả nhiên về sau Lê Nại đỗ Trạng
nguyên, đúng như lời đã nói trong bài tán.
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn